Soạn bài Tấm Cám

* Diễn biến truyện: Diễn biến truyện có thể chia thành hai phần chính:

1. Tấm và Cám cùng đi bắt tép. Tấm chăm chỉ nhưng bị Cám lừa trút hết giỏ tép. 

2. Mẹ con Cám lừa khi Tấm đi chăn trâu ở đồng xa để lừa ăn thịt cá bống. 

3. Mẹ con Cám ăn mặc đẹp, chuẩn bị đi xem hội. Biết Tấm cũng muốn được đi chơi, dì ghẻ trộn thóc với gạo, bắt tấm ở nhà nhặt cho hết mới được đi. 

 4. Tấm trở thành vợ vua. Nhân dịp Tấm về nhà giỗ bố, mẹ con Cám đã lừa chặt cây cau, giết chết Tấm rồi cho Cám vào cung làm hoàng hậu thay chị. 

5. Tấm hóa thành chim Vàng anh, được vua yêu quý. Mẹ con Cám lại nghĩ cách giết Tấm lần thứ hai: làm thịt chim rồi đổ lông ra vườn. 

6. Chỗ lông chim mọc lên hai cây xoan đào tươi tốt và xanh mát. Nhà vua thấy cây đẹp, mắc võng và ngày nào cũng ra nằm hóng mát ở hai cây xoan đào. Mẹ con Cám trở thành kẻ thù giết Tấm lần thứ ba, khi chặt cây xoan làm khung cửi. 

7. Khi Cám ngồi dệt cửi, khung cửi kêu tố cáo Cám: "kẽo cà kẽo kẹt... ". Mẹ con Cám lại đem đốt khung và đổ tro ra một bờ rào thật xa. 

8. Từ đống tro bên đường, mọc lên cây thị. Tấm hóa thân vào quả thị để trở lại làm người nhờ tình yêu thương của bà lão bán nước. Cuối cùng, nhờ duyên mà vua đến hàng nước của bà lão, nhận ra Tấm. Tấm có cơ hội trở về cung trả thù mẹ con Cám.

* Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám đã diễn ra theo hướng phát triển của hai tuyến nhân vật đối lập nhau: 

- Mẹ con Cám: càng ngày càng tỏ ra độc ác hơn, tàn nhẫn hơn.

- Tấm: Ban đầu phải chịu đựng những  khó khăn, nhưng sau đó Tấm đã có những hành động và phản ứng quyết liệt hơn, với mục đích đòi lại công bằng và hạnh phúc thực sự dành cho mình.

 - Tấm trải qua bốn kiếp hồi sinh: chim vàng anh - hai cây xoan đào - khung cửi - quả thị

- Sự hóa thân thần kì này phản ánh một quan niệm của dân gian xưa: quan niệm đồng nhất giữa người và vật. Dù hóa thân thành bất kì vật gì, những phẩm chất và nét đẹp trong tâm hồn của Tấm vẫn không hề thay đổi: lương thiện, hiền lành, giản dị và trong sáng. Điều quan trọng nhất trong bốn lần hóa thân này  của Tấm làlà sự chuyển biến, phát triển ý thức đấu tranh, phản kháng trước những hành động đôc ác, tàn nhẫn của mẹ con Cám. 

- Sự hóa thân của Tấm được xây dựng bởi những yếu tố kì ảo. Trong phần đầu, mỗi khi gặp khó khăn, Tấm đều khóc và nhận sự giúp đỡ từ Bụt. Ở phần hai, Tấm đã chủ động, tự mình đấu tranh để giành lấy hạnh phúc.

- Các vật mà Tấm hóa thân như chim vàng anh, xoan đào, khung cửi, quả thị đều chứa đựng linh hồn của Tấm, để sau cùng Tấm có thể sống lại và đấu tranh quyết liệt với cái ác, giành lại hạnh phúc.

- Sự hóa thân này là sự thể hiện mơ ước, tinh thần lạc quan, niềm tin của nhân dân lao động về chiến thắng sau cùng của cái thiện đối với các ác, cái tốt đối với cái xấu, cái công bằng đối với cái bất công.

  *  Về hành động trả thù của Tấm đối với mẹ con Cám, có thể nhìn nhận từ hai hướng:

Thứ nhất: Tấm hành động như vậy là đúng, vì mẹ con Cám đã có những hành động hết sức độc ác, hết lần này đến lần khác hại Tấm, quyết tâm tiêu diệt Tấm đến cùng, để hành hạ và chiếm lấy những gì mà Tấm có được. Sự phát triển trong ý thức phản kháng của Tấm không phải chỉ là vấn đề trả thù mà còn là vấn đề bảo vệ tính mạng, hạnh phúc của mình. Cho nên, mẹ con Cám cần phải bị trừng trị.  Đồng thời, việc Tấm trừng trị mẹ con Cám cũng phần nào thể hiện tư tưởng của dân gian: Ác giả ác báo; gieo nhân nào gặp quả nấy. 

Thứ hai: Tấm quá nhẫn tâm. Hành động trả thù của Tấm dường như mâu thuẫn với sự hiền lành, lương thiện mà mọi người thấy ở Tấm ngay từ đầu truyện. 

+ Nguyên nhân khởi đầu cho mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám: quan hệ dì ghẻ - con chồng: quan hệ giữa Tấm là đứa con mồ côi cha phải sống với bà mẹ ghẻ và người em Cám cùng cha khác mẹ. 

+ Truyện còn phản ánh xung đột giữa cái thiện và cái ác, cái thật và cái giả, cái công bằng và cái bất công:

+ Tấm và mẹ con Cám còn có mối quan hệ giữa người bị áp bức (Tấm: nhỏ bé, bất hạnh, không có sức phản kháng) với kẻ áp bức (mẹ con Cám).

+ Khái niệm truyện cổ tích: 

- Truyện cổ tích là những truyện truyền miệng dân gian kể lại những câu chuyện tưởng tượng xoay quanh một số nhân vật quen thuộc như nhân vật tài giỏi , nhân vật dũng sĩ, người mồ côi, người em út, người con riêng, người nghèo khổ, người có hình dạng xấu xí, người thông minh, người ngốc nghếch và cả những câu chuyện kể về các con vật nói năng và hoạt động như con người.

- Đặc trưng của truyện cổ tích thần kì được biểu hiện qua truyện “Tấm Cám” là:

+ Có sự tham gia của các yếu tố thần kì vào sự phát triển của truyện, bao gồm: Ông Bụt, sự hoá thân nhiều lần của Tấm... Đây là các yếu tố không thể thiếu, góp phần giúp cốt truyện phát triển. 

+ Kết cấu truyện: nhân vật chính phải trải qua nhiều hoạn nạn cuối cùng mới được hưởng hạnh phúc

+ Chủ đề truyện: Truyện phản ánh những xung đột trong xã hội thời kì đã có sự phân chia giai cấp.

+ Ý nghĩa: Góp phần tạo nên nội dung truyện có hậu, mang tính nhân đạo và lạc quan.