Nguyễn Trãi đến với Lê Lợi ngay trong những ngày trứng nước, ông cùng với Lê Lợi xây dựng một đường lối chính trị, quân sự đúng đắn, táo bạo đưa lực lượng từ yếu đến mạnh, ít có thể địch nhiều. Cho đến khi có thể đấu tranh ngoại giao với giặc, Nguyễn Trãi lại là người trực tiếp chắp bút lập ngôn, dụ giặc ra hàng. Chiến thuật “công tâm” đánh vào lòng người và tập văn Quân trung từ mệnh tập quả thật có sức mạnh hơn cả chục vạn quân.
Không chỉ vậy, Nguyễn Trãi còn cùng Lê Lợi trực tiếp chỉ huy và đốc chiến nhiều trận chiến có ý nghĩa quan trọng, quyết định tới sự thành công của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Ví dụ như khi ông điều binh chiến dịch Chi Lăng – Xương Giang, quân ta đã đánh tan 15 vạn quân giặc do Liễu Thăng và Mộc Thạnh chỉ huy từ Trung Quốc kéo sang, mở ra một bước ngoặt lớn về quân sự, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ngoại giao.
Đất nước hòa bình, Nguyễn Trãi lại đi đầu trong công cuộc tái thiết nước nhà. Ông vẫn một mực hiếu trung cho đến khi phải nhạn cái án oan thảm khốc nhất lịch sử nước ta. Tư tưởng chính trị mà ông suốt đời phấn đấu và phụng sự hết mình là tư tưởng nhân nghĩa mà cái nền tảng là tình yêu nước và lòng thương dân.
Với những đóng góp to lớn ấy, có thể nói Nguyễn Trãi xứng đáng là một trong những nhân vật vĩ đại trong lịch sử nước ta.
Câu 2 trang 13 - SGK Ngữ Văn 10 tập 2: Anh (chị) đã đọc những tác phẩm nào của Nguyễn Trãi? Hãy giới thiệu sơ lược một vài tác phẩm tiêu biểu
Trả lời:
Ngoài những tác phẩm của Nguyễn Trãi mà chúng ta đã được học như Côn Sơn ca, Bạch Đằng hải khẩu, Đại cáo bình Ngô, Cảnh ngày hè… Còn có thể kể thêm các bài Cây chuối, Dục Thúy sơn, Tùng, Thư lại dụ Vương Thông, Mộ xuân tức sự
Giới thiệu một vài tác phẩm tiêu biểu:
- Côn Sơn ca là khúc ca về bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Cảnh trí Côn Sơn với nhà thơ như là hai người bạn tâm giao. Thiên nhiên với tấm lòng tròn đầy đã dâng tặng tất cả cho cố nhân để rồi biến thành một lời ru êm ái nâng đỡ hồn người. Dẫu cái giai điệu có khoẻ khoắn anh hùng song về cơ bản, âm hưởng chủ đạo của Côn Sơn ca vẫn là tiếng thở dài bi thiết về kiếp nhân sinh
- Cuối xuân tức sự viết về mùa xuân ở cái thời điểm tận cùng của nó với một tâm trạng nuối tiếc bâng khuâng. Tiếc xuân, tiếc đời, tiếc tuổi xuân là tâm trạng rất con người, rất nhân văn, rất đời thường của người anh hùng Nguyễn Trãi
- Cây chuối thể hiện cốt cách đa tình của người thi sĩ. Cây chuối với mùa xuân như một nỗi chờ đợi hò hẹn. Nó là một thứ tình yêu nhưng tình yêu ấy chẳng qua chỉ là một chút hương xuân, hương lòng thầm kín mà thôi.
- Tùng là bài thơ có hai lớp nghĩa đan cài vào nhau. Cái chúng ta nhìn thấy là một cây tùng cốt cách cứng cỏi, thẳng ngay, còn đằng sau nó hàm chứa cái hoài bão của kẻ trượng phu.
- Thư lại dụ Vương Thông là một trong những bức thu dụ hàng mẫu mực, trích trong Quân trung từ mệnh tập. Sức thuyết phục của bài được thể hiện ở giọng văn chính luận sắc bén, ở những luận điểm được phân tích hợp lí, hợp tình. Nó chứng tỏ sự khéo léo, tài ba của Nguyễn Trãi và tính ưu việt của chiến thuật “tâm công”
Câu 3 trang 13 - SGK Ngữ Văn 10 tập 2: Phân tích vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi qua một số câu thơ mà anh (chị) cảm nhận sâu sắc nhất.
Trả lời:
Phân tích vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi qua một số câu thơ tiêu biểu
Tham khảo một số đoạn văn sau:
Về hai câu cuối bài Cuối xuân tức sự
Trong tiếng cuốc kêu xuân đã muộn
Đầy xuân mưa bụi nở hoa xoan
Lắng nghe thời gian mải miết trôi đi không cách gì cầm giữ được thì còn gì bồn chồn khắc khoải nào hơn qua tiếng cuốc. Cứ đều đều, đơn điệu như không có gì đáng chú ý, ấy thế mà nó cứ chậm rãi cướp đi cái phần đẹp nhất của một năm, cái sự khởi đầu của tuổi trẻ. Còn gì đáng tiếc hơn khi “lực bất tòng tâm” phần chủ thể không thể kìm giữ được cái khách thể cứ vận động khách quan ngoài ý muốn con người. Tiếc xuân, tiếc đời, tuổi xuân qua đi để chỉ còn là một tâm trạng, hoài niệm tâm trạng của Nguyễn Trãi, là tâm trạng rất con người, rất nhân văn mà con người ai chẳng thấy mình dù một lần trong đó
(Lê Bảo , nhà văn và tác phẩm trong nhà trường – Nguyễn Trãi)
- Về hai câu kết bài Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới – bài 43)
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương
“Nhìn cảnh sống của dân, đặc biệt là người lao đông – những dân chài lam lũ – được yên vui, no đủ. Nguyễn Trãi ước có được chiếc đàn của vua Thuấn để gảy khúc Nam phong ca ngợi cảnh:
Dân giàu đủ khắp đòi phương
Câu kết của bài thơ là một câu sáu chữ ngắn gọn, thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài. Điểm kết tụ của hồn thơ Ức Trai không phải ở thiên nhiên, tạo vật mà chính là ở con người, ở nhân dân. Nguyễn Trãi mong cho dân được ấm no, hạnh phúc nhưng đó phải là hạnh phúc cho tất cả mọi người, mọi nơi “khắp đòi phương”.
Thông thường mỗi khi nói đến người dân, thơ Nguyễn Trãi vẫn đượm một nỗi lo âu, trở trăn, dằn vặt. Bởi lẽ, với Ức Trai, đem lại cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho dân là món nợ suốt đời ông chưa trả được. Chỉ trong hai trường hợp ông nói đến dân với tất cả niềm hân hoan mãn nguyện: khi chiến thắng kẻ thù xâm lược, nhân dân được giải phóng và khi chiến thắng đói nghèo, nhân dân được yên vui, no đủ. Niềm vui của Nguyễn Trãi được thể hiện trong bài thơ là thuộc trường hợp thứ hai; với Nguyễn Trãi, dù vui hay buồn, lo âu hay thanh thản, tất cả đều xuất phát từ cuộc sống của nhân dân. Dù ở cung bậc và sắc thái tình cảm nào thì lòng Ức Trai với nhân dân chỉ là một:
Sách một hai phiên làm bầu bạn
Rượu dăm ba chén đổi công danh
Ngoài nhưng phận ấy cầu đâu nữa
Cầu một: ngồi coi đời thái bình
(Nguyễn Khắc Phi (chủ biên), Phân tích bình giảng văn học 10)
Câu 4 trang 13 - SGK Ngữ Văn 10 tập 2: Nêu khái quát những giá trị cơ bản về nội dung và nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Trãi.
Trả lời:
Khái quát những giá trị cơ bản về nội dung và nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Trãi
Xuất hiện ở đầu thế kỉ XV, văn chương của Nguyễn Trãi đã hội tụ đầy đủ và kết tinh xuất sắc hai nguồn cảm hứng của văn học dân tộc trước đó và cả sau này, đó là cảm hứng yêu nước và cảm hứng nhân đạo
Về nghệ thuật, văn chương Nguyễn Trãi kết tinh trên cả hai bình diện cơ bản là thể loại và ngôn ngữ. Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận kiệt xuất, là nhà thơ khai sáng văn học tiếng Việt. Ông đưa đến cho văn học dân tộc thể thơ Nôm Đường luật và nâng ngôn ngữ tiếng Việt lên một tầm cao mới
GHI NHỚ
Nguyễn Trãi là bậc anh hùng dân tộc, một nhân vật toàn tài hiếm có nhưng lại là người phải chịu những oan khiên thảm khốc dưới thời phong kiến. Ông là nhà thơ, nhà văn kiệt xuất, là danh nhân văn hóa thế giới, có những đóng góp to lớn cho sự phát triển của văn hóa, văn học dân tộc.
