Soạn bài Chiếc lược ngà trích - Nguyễn Quang Sáng - Ngữ văn 9 tập 1

Tóm tắt đoạn trích:
Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến, mãi đến khi đứa con lên 8 tuổi ông mới được về thăm nhà. Bé Thu nhất quyết không nhận cha. Nghe bà ngoại giải thích, bé Thu nhận ra ba mình nhưng đó cũng là lúc ông Sáu phải ra đi. Ở khu căn cứ, người cha đã dồn hết tình của mình vào việc làm cho con gái một chiếc lược chải tóc bằng ngà. Trước lúc hi sinh, ông đã kịp trao chiếc lược cho người đồng đội với sự ủy thác thiêng liêng.

* Tình huống:

- Người cha trở về thăm nhà nhưng thật trớ trêu, đứa con từ chối cha quyết liệt và khi nhận ra cha cũng là lúc họ phải chia tay.

- Ở căn cứ, người cha đã dồn tất cả tình yêu thương vào việc làm chiếc lược ngà tặng con nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao món quà đó cho con.

* Ý nghĩa:

- Tình huống thứ nhất bộc lộ tình yêu thương mãnh liệt của con với cha.

- Tình huống thứ hai thể hiện tình cảm sâu sắc của cha đối với con.

Câu 2 - trang 202 SGK Ngữ văn 9 tập 1. Tìm hiểu và phân tích diễn biến tâm lí, hành động của bé Thu trong lần gặp cha cuối cùng, khi ông Sáu được về phép. Qua đó hãy nhận xét về tính cách của nhân vật bé Thu và nghệ thuật miêu tả tâm lí của tác giả.

Trả lời
 

Phân tích diễn biến tâm lí, tình cảm của bé Thu trong lần gặp cha cuối cùng, khi ông Sáu được về phép:
* Khi bé Thu chưa nhận ra ông Sáu là cha: 

- Bé Thu xa lánh, nhất định không chịu gọi tiếng “ba”

- Bé cương quyết từ chối mọi sự quan tâm mà ông Sáu dành cho mình.

- Bé Thu thật bướng bỉnh, ương ngạnh nhưng sự ương ngạnh của bé Thu hoàn toàn không đáng trách. Thái độ quyết liệt là nét đẹp trong tính cách cô bé, là biểu hiện tuyệt vời của tình cha con. 

* Khi bé Thu nhận ra ông Sáu là cha:

- Tiếng gọi ba vỡ òa từ sâu thẳm tâm hồn bé bỏng của nó. 

- Em khóc vì thương cha, vì ân hận đã không phải với cha, vì không biết đến bao giờ mới được gặp lại cha. 

* Tác giả là người rất am hiểu tâm lí trẻ thơ và khắc họa lại thật sinh động. Qua câu chuyện, chúng ta thấy được Thu là một cô bé bướng bỉnh, cứng cỏi, tình cảm của bé dành cho cha thật sâu sắc, mạnh mẽ nhưng cũng thật dứt khoát, rạch ròi.

Câu 3 - trang 202 SGK Ngữ văn 9 tập 1. Tình cảm sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu đối với con đã được thể hiện qua những chi tiết, sự việc nào? Điều đó đã bộc lộ thêm nét đẹp gì trong tâm hồn của người cán bộ cách mạng ấy? 

Trả lời

Tình cảm sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu đối với con:
- Trong giây phút gặp lại con:Bồn chồn, háo hức

- Trong 3 ngày nghỉ phép: Ông chẳng đi đâu xa, chỉ tìm cách gần gũi để được nghe một tiếng gọi “ba” của con bé. 

- Khi ở căn cứ: dồn tất cả tình yêu thương vào việc làm chiếc lược ngà tặng con 

- Trước khi hi sinh, ông Sáu móc cây lược ra trao vào tay người bạn chiến đấuvới sự ủy thác thiêng liêng.

Câu 4 - trang 202 SGK Ngữ văn 9 tập 1. Truyện được kể theo lời trần thuật của nhân vật nào? Cách chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc xây dựng nhân vật và thể hiện nội dung tư tưởng truyện? 

Trả lời

Ngôi kể: Truyện được kể từ ngôi thứ nhất, theo lời kể của bác Ba – người bạn, người đồng đội thân thiết của ông Sáu.
* Tác dụng: 

- Tạo giọng kể thủ thỉ, tâm tình.

- Người kể bày tỏ trực tiếp cảm xúc đối với sự kiện và nhân vật

- Làm câu chuyện trở nên đáng tin cậy

- Người kể chủ động điều khiển được nhịp kể.

Câu 1 – Luyện tập - trang 203 SGK ngữ văn 9 tập 1: Thái độ và hành động của bé Thu đối với ba rất trái ngược trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà và lúc ông sắp ra đi, nhưng vẫn nhất quán trong tính cách của nhân vật. Em hãy giải thích điều đó.

- Lúc đầu, bé Thu thật bướng bỉnh, ương ngạnh.

- Sự ương ngạnh của bé Thu hoàn toàn không đáng trách. 

- Nó còn quá nhỏ để có thể hiểu được những tình thế éo le, khắc nghiệt

- Lí do nó không nhận cha thật đơn giản, trẻ con, bất ngờ mà hợp lí.

- Khi chia tay em khóc vì thương cha, vì ân hận đã không phải với cha, vì không biết đến bao giờ mới được gặp lại cha.

- Lúc này tất cả hành động của Thu đều dồn dập, gấp gáp, trái hẳn lúc đầu.

- Trong tâm hồn cô bé, tình yêu với cha có cả niềm tự hào, niềm kiêu hãnh vì có người cha chiến sĩ.

Câu 2 – Luyện tập - trang 203 SGK ngữ văn 9 tập 1: Viết lại đoạn truyện kể về cuộc gặp gỡ cuối cùng của hai cha con ông Sáu theo lời hồi tưởng của nhân vật bé Thu.

- Xác định ngôi kể: ngôi thứ nhất; người kể chuyện là bé Thu (xưng “tôi”)

- Nội dung: Kể lại cuộc gặp gỡ giữa nhân vật “tôi” và người cha (ông Sáu)

- Chú ý thay đổi một số chi tiết cho phù hợp với ngôi kể thứ nhất với người kể chuyện là bé Thu (thay tâm trạng của nhân vật bác Ba bằng diễn biến tâm trạng, suy nghĩ của bé Thu)

     Buổi sáng cuối cùng ba tôi còn ở nhà, tôi theo ngoại về nhà. Nhà tôi sáng hôm ấy rất đông họ hàng nội ngoại. Ba tôi bận bịu tiếp khách, tôi đứng nép vào góc nhà, tựa cửa và nhìn mọi người đang vây quanh ba tôi. Tôi biết ba chính là ba tôi, vết thẹo trên mặt ba là do bọn Tây mà có, tôi muốn chạy lại phía ba, gọi ba nhưng chỉ có thể đứng trân trân ở đấy. Đến lúc chia tay, sau khi bắt tay hết mọi người, ba tôi đưa mắt nhìn tôi đứng trong góc nhà. Ba nói khe khẽ “Thôi! Ba đi nghe con!”. Tôi như vỡ òa, nỗi nhớ ba không thể kìm nén được nữa, thét lên “Ba…a…a…ba!”. Tôi ôm cổ ba, vừa khóc vừa nói không muốn cho ba đi. Hai ba con ôm hôn nhau, tôi hôn cả vết thẹo dài bên má ba tôi. Ba tôi một tay ôm tôi, một tay rút khăn lau nước mắt, rồi hôn lên tóc tôi và bảo “Ba đi rồi ba về với con”. Tôi vẫn không thể chấp nhận được sự thật rằng mình phải xa ba ngay lúc này, lỗi của tôi đã phung phí thời gian ở cạnh ba những ngày vừa rồi. Nhưng biết ba phải đi kháng chiến, chẳng đành nhưng tôi với ba cũng phải chia tay nhau. Trước khi ba đi, tôi mếu máo bảo ông: “Ba về! Ba mua cho con một cây lược nghe ba” rồi từ từ tuột xuống khỏi tay ba. Đó là lần cuối cùng tôi còn được gặp ba mình.