Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ
1. Đọc nhiều lần bài thơ và tìm hiểu mạch cảm xúc trong bài (gợi ý : từ cảm xúc về thiên nhiên, đất nước dẫn đến suy nghĩ, ước nguyện của tác giả). Từ việc nhận ra mạch cảm xúc, hãy nêu bố cục của bài thơ.
2. Mùa xuân của thiên nhiên, đất nước đã được miêu tả như thế nào qua những hình ảnh, màu sắc, âm thanh trong hai khổ thơ đầu ? Cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước như thế nào ?
3. Phân tích đoạn thơ “Ta làm con chim hót… Dù là khi tóc bạc” (chú ý những hình ảnh biểu tượng, từ ngữ và cách diễn đạt rất gợi cảm thể hiện một ước nguyện chân thành của tác giả). Đoạn thơ ấy gợi cho em những cảm nghĩ gì về cuộc sống của mỗi con người ?
4. Bài thơ có nhạc điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Những yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần, điệp ngữ, … đã được sử dụng như thế nào để tạo được nhạc điệu ấy ?
5. Em hiểu thế nào về nhan đề Mùa xuân nho nhỏ ? Hãy nêu chủ đề của bài thơ.
Lời giải:
I. Tác giả - Tác phẩm
Thanh Hải (1930 - 1980) tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Ông hoạt động văn nghệ từ cuối những năm kháng chiến chống Pháp. Trong thời kì chống Mĩ cứu nước, Thanh Hải ở lại quê hương hoạt động và là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam từ những ngày đầu.Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ được viết không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện niềm yêu mến thiết tha cuộc sống, đất nước và ước nguyện của tác giả.
II. Bố cục
- Phần 1 (Khổ 1) : Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời.
- Phần 2 (Khổ 2, 3) : Cảm xúc về mùa xuân đất nước.
- Phần 3 (Khổ 4,5) : Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ.
- Phần 4 (Khổ 6) : Lời ngợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.
III. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1 trang 57 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Đọc nhiều lần bài thơ và tìm hiểu mạch cảm xúc trong bài (gợi ý : từ cảm xúc về thiên nhiên, đất nước dẫn đến suy nghĩ, ước nguyện của tác giả). Từ việc nhận ra mạch cảm xúc, hãy nêu bố cục của bài thơ.Trả lời :- Mạch cảm xúc :
Từ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuân của mỗi con người trong mùa xuân lớn của đất nước thể hiện khát vọng chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của đất nước.
- Bố cục :+ Khổ 1 (gồm 6 dòng thơ) : Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời.
+ Khổ 2, 3 : Cảm xúc về mùa xuân đất nước.
+ Khổ 4,5 : Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ.
+ Khổ 6 : Lời ngợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.
II. Bố cục
- Phần 1 (Khổ 1) : Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời.
- Phần 2 (Khổ 2, 3) : Cảm xúc về mùa xuân đất nước.
- Phần 3 (Khổ 4,5) : Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ.
- Phần 4 (Khổ 6) : Lời ngợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.
III. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1 trang 57 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Đọc nhiều lần bài thơ và tìm hiểu mạch cảm xúc trong bài (gợi ý : từ cảm xúc về thiên nhiên, đất nước dẫn đến suy nghĩ, ước nguyện của tác giả). Từ việc nhận ra mạch cảm xúc, hãy nêu bố cục của bài thơ.Trả lời :- Mạch cảm xúc :
Từ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuân của mỗi con người trong mùa xuân lớn của đất nước thể hiện khát vọng chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của đất nước.
- Bố cục :+ Khổ 1 (gồm 6 dòng thơ) : Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời.
+ Khổ 2, 3 : Cảm xúc về mùa xuân đất nước.
+ Khổ 4,5 : Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ.
+ Khổ 6 : Lời ngợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.
Câu 2 trang 57 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Bức tranh mùa xuân thiên nhiên được hiện lên qua những hình ảnh chọn lọc: dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót vang trời. Đó là những hình ảnh giản dị, tươi đẹp mang đặc trưng của xứ Huế. Bức tranh ấy có màu sắc thật hài hoà, thanh thoát, nhẹ nhàng. Thêm vào đó, âm thanh tươi vui, rộn rã của tiếng chim chiền chiện đã tô điểm cho cảnh vật tràn đầy sắc xuân. Những màu sắc, âm thanh ấy đã gợi lên một bức tranh xuân với không gian cao rộng, với dòng sông, mặt đất và bầu trời bao la.
Mùa xuân của thiên nhiên, đất nước đã được miêu tả như thế nào qua những hình ảnh, màu sắc, âm thanh trong hai khổ thơ đầu ? Cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước như thế nào ?
Trả lời :
Nhà thơ hướng tình cảm của mình đến những con người làm nên lịch sử: Mùa xuân người cầm súng/ Lộc giắt đầy trên lưng/ Mùa xuân người ra đồng/ Lộc trải dài nương mạ. Có thể nói mùa xuân như tiếp thêm khí thế, nghị lực cho con người trên mặt trận xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và chính họ đã làm nên mùa xuân đất nước.
Qua hai khổ thơ đầu, Thanh Hải đã thể hiện niềm trân trọng và say sưa ngây ngất của mình trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước.Câu 3 trang 57 - SGK Ngữ văn 9 tập 2 : Phân tích đoạn thơ “Ta làm con chim hót… Dù là khi tóc bạc” (chú ý những hình ảnh biểu tượng, từ ngữ và
cách diễn đạt rất gợi cảm thể hiện một ước nguyện chân thành của tác giả). Đoạn thơ ấy gợi cho em những cảm nghĩ gì về cuộc sống của mỗi con người ?
Trả lời :
Từ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời nhà thơ chuyển sang bày tỏ những suy ngẫm và tâm niệm về mùa xuân của cuộc đời mỗi con người. Điều tâm niệm của nhà thơ là khát vọng hoà nhập và dâng hiến cho cuộc đời. Ước nguyện ấy được thể hiện bằng những hình ảnh thơ giản dị, nhỏ bé, xinh xắn, một con chim – một cành hoa – một nốt trầm xao xuyến. Điệp ngữ ta làm đã khẳng định, nhấn mạnh ước nguyện được cống hiến một cách chân thành và tha thiết. Nhưng đó không phải chỉ là ước nguyện của riêng nhà thơ, đại từ ta đã nói lên ước nguyện cống hiến đó còn là khát vọng chung của nhiều người.
Đó là khát vọng sống được hoà nhập, được cống hiến phần nhỏ bé của mình cho cuộc đời chung. Đó cũng là ý thức đúng đắn về mối quan hệ giữa cái chung với cái riêng, giữa cá nhân với xã hội.Câu 4 trang 57 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Bài thơ có nhạc điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Những yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần, điệp ngữ, … đã được sử dụng như thế nào để tạo được nhạc điệu ấy ?
Trả lời :
Bài thơ có nhịp điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Đặc điểm ấy có được là nhờ nhà thơ đã sử dụng các yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, cách gieo vần, cách sử dụng các điệp từ, điệp ngữ rất hiệu quả.
- Thể thơ năm chữ gắn liền với các điệu dân ca, nhất là dân ca miền Trung, có âm hưởng nhẹ nhàng, tha thiết. Cách gieo vần liền giữa các khổ thơ cũng góp phần tạo nên sự liền mạch cho cảm xúc.
- Kết hợp những hình ảnh tự nhiên, giản dị (bông hoa tím biếc, tiếng chim hót, vì sao,…) với các hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng, khái quát (đất nước như vì sao,…).
- Tứ thơ xoay quanh hình ảnh mùa xuân, từ mùa xuân của đất trời đến mùa xuân của quê hương đất nước. Cách cấu tứ như vậy khiến cho ý thơ luôn tập trung, cảm xúc trong thơ không bị dàn trải.- Giọng điệu của bài thơ thể hiện đúng tâm trạng của tác giả, biến đổi phù hợp với nội dung từng đoạn: vui, say sưa ở đoạn đầu, trầm lắng, thiết tha khi bộc bạch tâm niệm, sôi nổi, tha thiết ở đoạn kết.
Câu 5 trang 57 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Em hiểu thế nào về nhan đề Mùa xuân nho nhỏ ? Hãy nêu chủ đề của bài thơ.
Trả lời :
- “Mùa xuân nho nhỏ” là một sáng tạo độc đáo, một phát hiện mới mẻ của nhà thơ. Mùa xuân là một khái niệm chỉ thời gian, từ nho nhỏ lại làm nó hiện lên có hình khối rõ ràng, cụ thể; gợi một mùa xuân với vẻ đẹp riêng.
- Hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ đẹp, là biểu tượng cho những gì tinh tuý, đẹp đẽ nhất của sự sống và của mỗi con người.
- Thể hiện quan điểm về sự thống nhất giữa cái riêng với cái chung, giữa cá nhân và cộng đồng.
- Thể hiện quan điểm về sự thống nhất giữa cái riêng với cái chung, giữa cá nhân và cộng đồng.
- Thể hiện ước nguyện của nhà thơ muốn làm một mùa xuân – nghĩa là sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng lại rất khiêm nhường vì chỉ là một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước, của cuộc đời chung. Đó chính là chủ đề của bài thơ mà nhà thơ muốn gửi gắm.
IV. Luyện tập
Câu 1 trang 58 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Học thuộc lòng bài thơ
Câu 2 trang 58 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Viết một đoạn văn bình một khổ thơ trong bài mà em thích.
Đoạn văn tham khảo :
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Mùa xuân nho nhỏ là tác phẩm được nhà thơ Thanh Hải sáng tác vào những ngày cuối đời mình, khi ông đang nằm trên giường bệnh. Bài thơ là những gửi gắm về khát vọng được sống có ích, được cống hiến cho xã hội. Đoạn thơ chính là lời tác giả bộc bạch về khát vọng của bản thân. Trong khung cảnh mùa xuân của thiên nhiên và đất nước, Thanh Hải muốn được dâng hiến “mùa xuân nho nhỏ” của bản thân mình vào mùa xuân chung của cuộc đời. Tính từ “nho nhỏ” và “lặng lẽ” đã thể hiện được đức tính khiêm tốn tốt đẹp của tác giả, ông muốn được cống hiến mà không cần được biết tới, chỉ muốn lặng lẽ đem những gì tốt đẹp nhất cho cuộc sống. Khát vọng ấy luôn luôn nguyên vẹn, cháy hừng hực nhiệt huyết cho dù là khi còn trẻ hay là khi về già. Đây chính là một thông điệp sống cao đẹp, có ý nghĩa gửi tới chúng ta.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Mùa xuân nho nhỏ là tác phẩm được nhà thơ Thanh Hải sáng tác vào những ngày cuối đời mình, khi ông đang nằm trên giường bệnh. Bài thơ là những gửi gắm về khát vọng được sống có ích, được cống hiến cho xã hội. Đoạn thơ chính là lời tác giả bộc bạch về khát vọng của bản thân. Trong khung cảnh mùa xuân của thiên nhiên và đất nước, Thanh Hải muốn được dâng hiến “mùa xuân nho nhỏ” của bản thân mình vào mùa xuân chung của cuộc đời. Tính từ “nho nhỏ” và “lặng lẽ” đã thể hiện được đức tính khiêm tốn tốt đẹp của tác giả, ông muốn được cống hiến mà không cần được biết tới, chỉ muốn lặng lẽ đem những gì tốt đẹp nhất cho cuộc sống. Khát vọng ấy luôn luôn nguyên vẹn, cháy hừng hực nhiệt huyết cho dù là khi còn trẻ hay là khi về già. Đây chính là một thông điệp sống cao đẹp, có ý nghĩa gửi tới chúng ta.
Giải các bài tập Bài 23 SGK Ngữ văn 9
Mùa xuân nho nhỏ
Viếng lăng Bác
Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
Luyện tập làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
Viết bài tập làm văn số 6 - Nghị luận văn học (làm ở nhà) - Ngữ văn 9 tập 2
+ Mở rộng xem đầy đủ