Soạn bài Kiểm tra về thơ - SGK môn Ngữ văn 9 tập 2
1. Sắp xếp cho đúng các dữ kiện của mỗi bài thơ trong một bảng thống kê mà trật tự đã bị xáo trộn (tên bài thơ, tác giả, năm sáng tác, thể thơ, nội dung chính).
2. Phân tích diễn biến tâm trạng (mạch cảm xúc trữ tình) trong các bài thơ: Con cò (Chế Lan Viên), Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải), Viếng lăng Bác (Viễn Phương).
3. Phân tích ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò trong bài Con cò của Chế Lan Viên, mùa xuân trong bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải.
4. Phân tích những từ ngữ, hình ảnh thể hiện sự cảm nhận tinh tế của Hữu Thỉnh về những biến chuyển của trời đất lúc giao mùa trong bài Sang thu.
5. Những điều ước nguyện chân thành và tha thiết của nhà thơ Thanh Hải trong bài Mùa xuân nho nhỏ.
6. Những hình ảnh ẩn dụ (mặt trời, vầng trăng, tràng hoa) trong bài thơ Viếng lăng Bác đã có tác dụng như thế nào trong việc biểu hiện tình cảm, cảm xúc của nhà thơ và của mọi người đối với Bác Hồ?
7. Qua lời trò chuyện với con, người cha trong bài thơ Nói với con của Y Phương đã thể hiện những tình cảm và suy nghĩ gì về quê hương, dân tộc?
8. Phân tích nét riêng trong cách biểu hiện cảm xúc và sáng tạo hình ảnh của các bài thơ: Con cò, Mùa xuân nho nhỏ, Nói với con.
9. Cảm nghĩ của em về tình yêu thương, sự che chở của lòng mẹ trong bài Con cò (Chế Lan Viên).
Câu 1 - trang 96 SGK ngữ văn 9 tập 2: Sắp xếp cho đúng các dữ kiện của mỗi bài thơ trong một bảng thống kê mà trật tự đã bị xáo trộn (tên bài thơ, tác giả, năm sáng tác, thể thơ, nội dung chính).
Trả lời
- Sắp xếp lại cho đúng tên tác giả của từng bài thơ:
Tên bài thơ | Tác giả |
1. Con cò | A. Viễn Phương |
2. Mùa xuân nho nhỏ | B. Y Phương |
3.Viếng lăng Bác | C. Chế Lan Viên |
4. Sang thu | D. Thanh Hải |
5. Nói với con | E. Hữu Thỉnh |
* Đáp án: 1C; 2D; 3A; 4E; 5B
Sắp xếp lại cho đúng thể thơ của từng bài thơ:
Tên bài thơ | Thể thơ |
1. Con cò | A. Tám chữ |
2. Mùa xuân nho nhỏ | B. Tự do |
3.Viếng lăng Bác | C. Năm chữ |
4. Sang thu | D. Tự do |
5. Nói với con | E. Năm chữ |
* Đáp án: 1B; 2C; 3A; 4E; 5D
Sắp xếp phần tóm tắt nội dung từng bài thơ phù hợp với tên bài:
Tên bài thơ | Tóm tắt nội dung |
1. Con cò | A. Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên và đất nước, thể hiện ước nguyện chân thành góp mùa xuân nho nhỏ của mình vào cuộc đời chung. |
2. Mùa xuân nho nhỏ | B. Bằng lời trò chuyện với con, bài thơ thể hiện sự gắn bó, niềm tự hào về quê hương và đạo lí sống của dân tộc |
3. Viếng lăng Bác | C. Biến chuyển của thiên nhiên lúc giao mùa từ hạ sang thu qua sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ. |
4. Sang thu | D. Lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ đối với Bác Hồ trong một lần từ miền Nam ra thăm lăng Bác. |
5. Nói với con | E. Từ hình tượng con cò trong những lời hát ru, ngợi ca tình mẹ và ý nghĩa của lời ru đối với đời sống của mỗi con người. |
* Đáp án: 1E; 2A; 3D; 4C; 5B
Trả bài
Mạch cảm xúc trữ tình trong các bài thơ:
- Con cò (Chế Lan Viên): Ý nghĩa biểu trưng của con cò có sự phát triển: Con cò trong lời ru (đoạn 1) biến thành con cò mang tình cảm của mẹ mãi dõi theo bước chân con (đoạn 2) và trở thành biểu tượng cho lời ru, cho lòng mẹ theo con suốt đời. Con cò trong lời hát thành con cò nâng đỡ, dìu dắt con; thành con cò đồng hành với con suốt đời trong một tình yêu thiêng liêng, cao cả.
- Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải): Từ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuân của mỗi con người trong mùa xuân lớn của đất nước thể hiện khát vọng chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của đất nước.
- Viếng lăng Bác (Viễn Phương): Cảm xúc bao trùm trong bài thơ là niềm xúc động thiêng liêng, thành kính, lòng biết ơn và tự hào xen lẫn nỗi xót đau khi tác giả vào lăng viếng Bác. Giọng điệu trong bài thơ là giọng thành kính, trang nghiêm trong những suy tư trầm lắng. Cảm xúc đó được thể hiện theo trình tự cuộc vào lăng viếng Bác. Mở đầu là cảm xúc về cảnh bên ngoài lăng, tiếp đó là cảm xúc trước hình ảnh dòng người bất tận ngày ngày vào lăng viếng Bác. Nỗi xúc động thiêng liêng khi vào lăng được gợi lên từ những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng: mặt trời, vầng trăng, trời xanh. Trong khổ thơ cuối, tác giả thể hiện niềm mong ước thiết tha muốn mình mãi mãi ở lai bên lăng Bác.
Câu 3 - trang 97 SGK ngữ văn 9 tập 2: Phân tích ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò trong bài Con cò của Chế Lan Viên, mùa xuân trong bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải.
Trả lời
Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò trong bài Con cò (Chế Lan Viên): Con cò trong lời ru mang tình cảm của mẹ mãi dõi theo bước chân con trở thành biểu tượng cho lời ru, cho lòng mẹ theo con suốt đời. Con cò trong lời hát thành con cò nâng đỡ, dìu dắt con, thành con cò đồng hành với con suốt đời trong một tình yêu thiêng liêng, cao cả.
* Ý nghĩa biểu tượng của mùa xuân trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” (Thanh Hải): Mùa xuân mang ý nghĩa là một cuộc sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng lại rất khiêm nhường là một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước, của cuộc đời chung.
Trả lời
Phân tích những từ ngữ, hình ảnh thể hiện sự cảm nhận tinh tế của Hữu Thỉnh về những biến chuyển của đất trời lúc giao mùa trong bài “Sang thu”:
Nhà thơ cảm nhận thu sang bắt đầu bằng khứu giác (hương ổi), rồi xúc giác (gió se), tiếp đó là cảm nhận của thị giác (Sương chùng chình qua ngõ), cuối cùng là cảm nhận của lí trí: “Hình như thu đã về”.
Từ những cảm nhận của các giác quan tác động đến lí trí, cảm xúc của tác giả về mùa thu như tràn ra, hòa vào cảnh vật xung quanh:
“Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu”
Sự vật ở thời điểm giao màu hạ - thu đã bắt đầu chuyển đổi. Sông thì “dềnh dàng”, chim thì “vội vã”. Đặc biệt cảm giác giao mùa được tô đậm bằng hình ảnh đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”.
Ở hai khổ thơ đầu, các từ ngữ “chùng chình”, “dềnh dàng”; “vội vã”, “vắt nửa mình” vốn là những từ dùng để chỉ trạng thái, tính chất của người được tác giả dùng để chỉ thiên nhiên, vì thế cảnh vật trở nên sống động, có hồn.
Nếu như ở hai khổ thơ đầu là những cảm nhận về thời điểm giao mùa một cách trực tiếp bằng nhiều giác quan thì ở khổ thơ cuối cảm nhận về thời điểm giao mùa đã đi dần vào lí trí. Nắng, mưa ở thời điểm giao mùa hạ - thu được tác giả thể hiện qua quan sát, nhận xét rất tinh tế. Vẫn còn đó dấu ấn của nắng, mưa mùa hạ nhưng giảm dần về số lượng để mang nét đặc trưng của mưa, nắng mùa thu:
“Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa”
Đặc biệt, hai dòng cuối bài thơ là hình ảnh thiên nhiên lúc sang thu đầy sức gợi:
“Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi”.
Trước hết, đây là hình ảnh tả thực. Sang thu không những dịu nắng, bớt mưa mà sấm cũng thưa và nhỏ dần, không đủ sức lay động những hàng cây với tán lá già dặn khi đã trải qua hai mùa xuân hạ. Tuy nhiên, “bất ngờ”, “đứng tuổi” vốn là những từ ngữ chỉ đặc trưng của người, khi được dùng ở đây với ý nghĩa tả thực lại gợi cho ta liên tưởng đến một tầng ý nghĩa khác- ý nghĩa về con người và cuộc sống. Cũng giống như “hàng cây đứng tuổi”, khi con người đã từng va chạm, nếm trải trong cuộc sống thì sẽ vững vàng hơn, chín chắn hơn trước mọi tác động bất thường của ngoại cảnh.
Câu 5 - trang 97 SGK ngữ văn 9 tập 2: Những điều ước nguyện chân thành và tha thiết của nhà thơ Thanh Hải trong bài Mùa xuân nho nhỏ.
Trả lời
Những điều nguyện ước chân thành và tha thiết của nhà thơ Thanh Hải trong bài “Mùa xuân nho nhỏ”: Nhà thơ ước nguyện làm một mùa xuân nho nhỏ, làm cành hoa, con chim, nốt nhạc trầm xao xuyến,…tất cả đều mang một vẻ đẹp bình dị, khiêm nhường, thể hiện điều tâm niệm chân thành, tha thiết của nhà thơ. Mỗi người phải mang đến cho cuộc đời chung một nét riêng, cái phần tinh túy của mình, dù nhỏ bé, góp vào cuộc đời chung. Nhưng dâng hiến, hòa nhập mà vẫn không làm mất đi nét riêng của mỗi người, dù nguyện ước rất khiêm nhường là làm một nốt trầm trong bản hòa ca, nhưng phải là một nốt trầm xao xuyến.
Câu 6 - trang 97 SGK ngữ văn 9 tập 2: Những hình ảnh ẩn dụ (mặt trời, vầng trăng, tràng hoa) trong bài thơ Viếng lăng Bác đã có tác dụng như thế nào trong việc biểu hiện tình cảm, cảm xúc của nhà thơ và của mọi người đối với Bác Hồ?
Trả lời
Những hình ảnh ẩn dụ (mặt trời, vầng trăng, tràng hoa) trong bài thơ “Viếng lăng Bác” có tác dụng ca ngợi, thể hiện tình cảm, cảm xúc của nhà thơ và mọi người với Bác:
- Mặt trời trong lăng là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho Bác. Nếu như mặt trời tự nhiên đem lại ánh sáng, sự sống cho muôn loài thì Bác là người đã soi đường chỉ lối, đem lại độc lập, tự do và cuộc sống hạnh phúc, ấm no cho dân tộc Việt Nam. Nếu mặt trời tự nhiên vĩ đại, trường tồn, bất diệt thì với dân tộc Việt Nam, Bác chính là vị lãnh tụ vĩ đại nhất, dù Bác đã đi xa nhưng hình ảnh của Người vẫn sống mãi trong trái tim dân tộc Việt Nam. Màu sắc rất đỏ làm cho câu thơ có hình ảnh đẹp, là ẩn dụ cho phẩm chất cách mạng cao đẹp của Bác, cả một đời vì nước vì dân. Lời ngợi ca sự vĩ đại, bất tử của Bác Hồ vừa thể hiện lòng ngưỡng mộ, tôn kính, biết ơn vô hạn của nhân dân, của nhà thơ đối với Bác.
- Dòng người được ví như tràng hoa là một hình ảnh ẩn dụ độc đáo mà thích hợp. Những dòng người xếp thành hàng dài vào lăng Bác trông như tràng hoa vô tận – đó không chỉ là tràng hoa người mà còn là tràng hoa của lòng nhớ thương, biết ơn, thành kính…hoa của cuộc đời đã nở dưới ánh sáng của Bác…tất cả đang thành kính dâng lên bảy mươi chín mùa xuân.
- Hình ảnh ẩn dụ vầng trăng sáng dịu hiền còn gợi cho ta liên tưởng đến tâm hồn cao đẹp, sáng trong của Bác.
Câu 7 - trang 97 SGK ngữ văn 9 tập 2: Qua lời trò chuyện với con, người cha trong bài thơ Nói với con của Y Phương đã thể hiện những tình cảm và suy nghĩ gì về quê hương, dân tộc?
Trả lời
Qua lời trò chuyện với con, người cha trong bài thơ “Nói với con” của Y Phương đã thể hiện tình cảm và suy nghĩ về quê hương, dân tộc: người cha đã tâm sự với con về tất cả những gì tốt đẹp nhất của quê hương, nơi con đang sinh sống, cái nôi đang nuôi con lớn khôn, trưởng thành. Cha nói với con cũng là khuyên con bài học đạo lý làm người. Quê hương sau những năm dài chiến tranh, chưa giàu chưa đẹp, con phải biết gắn bó quê hương. Trước những thử thách khó khăn, con không được sống tầm thường, sống hèn kém, sống “ nhỏ bé”. Phải lao động, sáng tạo để xây dựng, “kê cao” quê hương.
- Lời nhắn nhủ, dặn dò của người cha mong muốn con mình phải tự hào về truyền thống tốt đẹp của quê hương, hãy lấy những tình cảm đó làm hành trang để vững bước trên đường đời. Điều mà người cha muốn khuyên con qua cách nhắc lại một phẩm chất của con người đồng mình đã nêu ở trên: nghĩa là phải sống cho cao đẹp, không bao giờ được sống tầm thường, sống “ nhỏ bé” trước thiên hạ, phải biết giữ lấy cốt cách giản dị, mộc mạc của “người đồng mình”. Con cần tự tin mà vững bước trên đường đời, tiếp nối truyền thống tốt đẹp của quê hương yêu dấu. Hai tiếng “ nghe con” là cả một tấm lòng cha bao la.
Câu 8 - trang 97 SGK ngữ văn 9 tập 2: Phân tích nét riêng trong cách biểu hiện cảm xúc và sáng tạo hình ảnh của các bài thơ: Con cò, Mùa xuân nho nhỏ, Nói với con.
Trả lời
. Nét riêng trong cách biểu hiện cảm xúc và sáng tạo hình ảnh của các bài thơ:
- Con cò: hình ảnh thân thuộc trong ca dao.
- Mùa xuân nho nhỏ: hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống.
- Nói với con: Lời cha nói với con về lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tự tin khi bước vào đời.
Câu 9 - trang 97 SGK ngữ văn 9 tập 2: Cảm nghĩ của em về tình yêu thương, sự che chở của lòng mẹ trong bài Con cò (Chế Lan Viên).
Trả lời
Cảm nghĩ của em về tình yêu thương, sự che chở của lòng mẹ trong bài “Con cò”: Tình mẫu tử là đề tài từ rất xa xưa nhưng không bao giờ cũ. Với bài thơ “Con cò”, Chế Lan Viên đã để lại cho đời một bài ca hay về tình yêu thương, sự chở che của lòng mẹ với con. Mẹ tần tảo, yêu thương con suốt một đời. Lòng mẹ lớn lao, sâu nặng, bền lâu đối với suốt cuộc đời mỗi người con.