Soạn bài Cảnh ngày xuân trích Truyện Kiều

 Tám câu thơ tiếp gợi lên khung cảnh lễ hội trong tiết Thanh minh.

– Thống kê những từ ghép là tính từ, danh từ, động từ (gần xa, yến anh, chị em, tài tử, nô nức, dập dìu,…). Những từ ấy gợi lên không khí và hoạt động của lễ hội như thế nào?
– Thông qua buổi du xuân của chị em Thúy Kiều, tác giả khắc hoạ hình ảnh một lễ hội truyền thống xa xưa. Em hãy đọc kĩ các chú thích, kết hợp với đoạn thơ để nêu những cảm nhận về lễ hội truyền thống ấy.
Trả lời:

Tám câu thơ tiếp theolà khung cảnh lễ hội trong tiết Thanh minh:
- Không khí lễ hội được gợi tả qua một hệ thống từ ngữ giàu sức biểu đạt.
+ Gần xa, nô nức là tính từ gợi tâm trạng náo nức của người đi hội.
+ Những từ ghép danh từ như yến anh, chị em, tài tử, giai nhân gợi tả sự đông vui.
+ Những từ ghép động từ như sắm sửa, dập dìu gợi lên hình ảnh đoàn nam thanh nữ tú nô nức đi chơi xuân như những đàn chim én, chim oanh bay ríu rít.
+ Những so sánh giản dị ngựa xe như nước, áo quần như nêm gợi tả sự đông vui, nhộn nhịp. Niềm vui như tràn ngập, bao trùm cả nhân gian.
+ Trong lễ tảo mộ, người ta rắc những thoi vàng, tiền giấy để tưởng nhớ người đã khuất.
* Qua cuộc du xuân của chị em Thuý Kiều, tác giả đã làm sống dậy một truyền thống văn hoá lễ hội xa xưa. Điều đó chứng tỏ nhà thơ rất yêu quý, trân trọng vẻ đẹp và giá trị truyền thống văn hoá dân tộc.

Câu 3 trang 86 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Sáu câu cuối gợi lên cảnh chị em Thúy Kiều du xuân trở về.

– Cảnh vật, không khí mùa xuân trong sáu câu thơ cuối có gì khác với bốn câu thơ đầu? Vì sao?
– Những từ ngữ tà tà, thanh thanh, nao nao chỉ có tác dụng miêu tả sắc thái cảnh vật hay còn bộc lộ tâm trạng con người? Vì sao?
– Cảm nhận của em về khung cảnh thiên nhiên và tâm trạng con người trong sáu câu thơ cuối.

Sáu câu thơ cuối là cảnh chị em Thuý Kiều du xuân trở về:
- Bức tranh chiều xuân vẫn rất đẹp, rất êm đềm. Cảnh vẫn mang cái nét thanh tao, trong trẻo của mùa xuân rất êm dịu với nắng nhạt, khe nước nhỏ, nhịp cầu nho nhỏ bắc ngang. Mọi chuyển động đều rất nhẹ nhàng: trời từ từ ngả bóng về tây, bước chân người thơ thẩn, dòng nước uốn quanh. Một bức tranh thật đẹp, thanh khiết.
- Cảnh đã có sự thay đổi về thời gian và không gian. Không còn bát ngát, trong sáng, không còn cái không khí đông vui, náo nhiệt của lễ hội, tất cả đang nhạt dần, lặng dần.
- Cảnh vẫn đẹp, vẫn thanh nhưng đã nhuốm màu tâm trạng. Những từ láy tà tà, thanh thanh, nao nao không chỉ biểu đạt sắc thái cảnh vật mà còn bộc lộ tâm trạng con người. Hai chữ thơ thẩn có sức gợi rất lớn như cho thấy tâm trạng bần thần nuối tiếc, lặng buồn của chị em Thuý Kiều khi du xuân trở về. Đặc biệt hai chữ nao nao thoáng gợi lên một nét buồn khó hiểu. Cảm giác bâng khuâng, xao xuyến về một ngày vui xuân đã hé mở vẻ đẹp của một tâm hồn thiếu nữ tha thiết với niềm vui cuộc sống, nhạy cảm và sâu lắng.
- Đoạn thơ hay bởi đã sử dụng các bút pháp cổ điển: tả cảnh gắn với tả tình, tả cảnh ngụ tình, tình và cảnh tương hợp.

Câu 4 trang 87 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Phân tích những thành công về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của Nguyễn Du trong đoạn trích Cảnh ngày xuân.

(Gợi ý: Đoạn thơ có kết cấu hợp lí như thế nào? Cách sử dụng từ ghép, từ láy giàu chất tạo hình. Sự kết hợp giữa bút pháp tả cụ thể, chi tiết và bút pháp gợi có tính chất điểm xuyết, châm phá,…)
Trả lời:
Những thành công về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của Nguyễn Du trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”:

- Miêu tả theo trình tự thời gian và khung cảnh chung của mùa xuân đến cảnh lễ hội và hoạt động của chị em Thúy Kiều.
- Cảnh thiên nhiên gắn liền với hoạt động của con người trong  mùa xuân, làm nên sự tươi vui, sống động của khung cảnh mùa xuân.
- Sử dụng ngôn ngữ miêu tả giàu giá trị tạo hình và biểu cảm, diễn tả tinh tế tâm trạng nhân vật. Các từ ngữ “xanh tận”, “trắng điểm”... trong phần đầu đoạn trích làm nổi bật màu sắc trong sáng, tinh khôi, trong trẻo của thiên nhiên mùa xuân. Những từ ghép là danh từ, động từ, tính từ trong đoạn tả cảnh lễ hội mùa xuân gợi ra không khí tấp nập, đông vui, rộn ràng của cảnh lễ hội. Các từ láy trong đoạn cuối vừa miêu tả sắc thái cảnh vật vừa bộc lộ tâm trạng bâng khuâng lưu luyến cảu chị em Thúy Kiều khi du xuân trở về.

Câu 1 trang 87 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Phân tích, so sánh cảnh miêu tả mùa xuân trong câu thơ cổ Trung Quốc: “Phương thảo liên thiên bích – lê chi sổ điểm hoa” (Cỏ thơm liền với trời xanh – Trên cành lê có mấy bông hoa) với cảnh mùa xuân trong câu thơ: “Cỏ non xanh tận chân trời – cành lê trắng điểm một vài bông hoa” để thấy sự tiếp thu và sáng tạo của Nguyễn Du.
Trả lời:

Cảnh mùa xuân trong câu thơ cổ Trung Quốc được miêu tả cô đọng và gợi hình. Cỏ thơm như liền với trời biếc, cành lê có vài bông hoa. Nguyễn Du đã từ câu thơ đó mà sáng tạo nên câu lục bát: 
“ Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”
Thơ cổ Trung Quốc chú ý đến hương vị cỏ (cỏ thơm), còn Nguyễn Du chú ý đến màu sắc (cỏ non xanh). Thơ cổ chú ý đến sự giao nhau, tiếp giáp giữa cỏ với trời. Còn Nguyễn Du chú ý đến cái mênh mông của cỏ kéo dài đến tận chân trời. Về cành hoa lê, Nguyễn Du làm bật cái màu trắng lên trước để nó hài hòa với màu xanh non của cỏ ở câu thơ trước (trong khi hai câu thơ cổ không chú ý màu cỏ và màu hoa). Nguyễn Du dùng chữ “điểm” một vài bông hoa, từ “điểm” được dùng như là động từ , chỉ sự điểm tô, trang trí của bàn tay thiên nhiên. Trong khi đó, câu thơ chữ Hán, chữ “điểm” chỉ  là lượng từ chỉ hoa.

Câu 2 trang 87 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Học thuộc lòng đoạn thơ.

- Học sinh thi đọc thuộc lòng đoạn thơ với bạn bè.