Soạn bài Chương trình địa phương phần Tiếng Việt

Mẫu: nhút (phương ngữ Trung), bồn bồn (phương ngữ Nam).

- Nhút (món ăn làm bằng xơ mít ở vùng Nghệ - Tĩnh);

- Bồn bồn (một loại cây thân mềm ở Tây Nam Bộ);

- Móm (lá cọ non, phơi tái, dùng để gói cơm nắm, thức ăn, các loại quả khi đem đi xa ở vùng Vĩnh Phúc, Phú Thọ);

- Đước (cây mọc vùng nước mặn Tây Nam Bộ, có bộ rễ chùm lớn, hạt nảy mầm ngay trên cây)...

b. Giống về nghĩa nhưng khác về âm:

- Có những từ ngữ chỉ sự vật, hiện tượng xuất hiện ở địa phương này nhưng không xuất hiện ở địa phương khác và trong ngôn ngữ toàn dân. Có sự khác biệt đó là vì giữa các vùng miền có sự khác nhau về điều kiện tự nhiên, đặc điểm tâm lí, phong tục tập quán... Sự xuất hiện các từ ngữ đó thể hiện tính đa dạng về tự nhiên và xã hội của các vùng miền trên đất nước ta.  Tuy nhiên sự khác biệt này cũng không quá lớn vì số lượng từ ngữ này không nhiều.

- Một số từ ngữ địa phương này sẽ chuyển thành từ ngữ toàn dân vì các sự vật, hiện tượng đó sẽ trở nên phổ biến trong phạm vi cả nước: chôm chôm, sầu riêng...

Qua bảng mẫu ở bài tập 1(b) và 1 (c), ta thấy phương ngữ Bắc được sử dụng phổ biến nhất trong ngôn ngữ toàn dân (giữa 3 từ ngã – bổ - té, chọn ngã; giữa ốm – bị bệnh và ốm – gầy, chọn nghĩa của ốm là bị bệnh). Như vậy phương ngữ Bắc được sử dụng phổ biến nhất. Tuy không có văn bản chính thức quy định nhưng từ lâu người Việt Nam vẫn chọn phương ngữ Bắc làm chuẩn ngôn ngữ toàn dân (thể hiện trong các văn bản hành chính, văn chương, khoa học...)

- Trong đoạn trích bài thơ Mẹ Suốt của Tố Hữu có các từ địa phương là: chi, rứa, nờ, tui, cớ, răng, ưng, mụ.

- Đó là các từ thuộc phương ngữ Trung, phổ biến ở các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế (vùng Bắc Trung Bộ)

- Tác dụng của việc sử dụng các từ địa phương này trong đoạn thơ: góp phần thể hiện chân thực hơn hình ảnh một vùng quê và tình cảm, suy nghĩ, tính cách của người mẹ trên vùng quê ấy; làm tăng sự sống động, gợi cảm cho tác phẩm.