Soạn bài Chiếc lược ngà trích

Câu 1 - Trang 202 SGK ngữ văn 9 tập 1: Em hãy kể tóm tắt cốt truyện của đoạn trích. Tình huống nào đã bộc lộ sâu sắc và cảm động tình cha con của ông Sáu và bé Thu?
Trả lời: 
Tóm tắt đoạn trích:
Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến, mãi đến khi đứa con lên 8 tuổi ông mới được về thăm nhà, thăm con. Mấy ngày đầu do vết sẹo trên mặt khiến ông khác với tấm hình chụp ở nhà nên bé Thu nhất quyết không nhận cha. Nghe bà ngoại giải thích về vết sẹo, bé Thu nhận ra ba mình, tình cảm cha con trỗi dậy nhưng đó cũng là lúc ông Sáu phải ra đi. Ở khu căn cứ, người cha đã dồn hết tình cảm yêu quý, nhớ thương đứa con vào việc làm cho con gái một chiếc lược chải tóc bằng ngà. Trong một trận càn của giặc, ông Sáu đã bị trúng đạn. Trước lúc hi sinh, ông đã kịp trao chiếc lược cho người đồng đội với sự ủy thác thiêng liêng.
 *Tình huống của truyện: có 2 tình huống:
- Người cha trở về thăm nhà sau 8 năm 2 cha con xa cách, nhưng thật trớ trêu, đứa con từ chối cha quyết liệt và khi nhận ra cha cũng là lúc họ phải chia tay.
- Ở căn cứ, người cha đã dồn tất cả tình yêu thương vào việc làm chiếc lược ngà tặng con nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao món quà đó cho con.
* Ý nghĩa:
- Tình huống thứ nhất bộc lộ tình yêu thương mãnh liệt của con với cha (đây là tình huống cơ bản của truyện)
- Tình huống thứ hai thể hiện tình cảm sâu sắc của cha đối với con.
Câu 2 - Trang 202 SGK ngữ văn 9 tập 1: Tìm hiểu và phân tích diễn biến tâm lí, hành động của bé Thu trong lần gặp cha cuối cùng, khi ông Sáu được về phép. Qua đó hãy nhận xét về tính cách của nhân vật bé Thu và nghệ thuật miêu tả tâm lí của tác giả. 
Trả lời:
Phân tích diễn biến tâm lí, tình cảm của bé Thu trong lần gặp cha cuối cùng, khi ông Sáu được về phép:
* Khi bé Thu chưa nhận ra ông Sáu là cha:
- Khi gặp ông Sáu ở bến xuồng, nghe tiếng gọi tên mình, Thu “giật mình tròn mắt nhìn”. Nó ngơ ngác, lạ lùng, lảng tránh và vô cùng sợ hãi, kêu thét lên gọi má.
- Trong 3 ngày ông Sáu được nghỉ phép:
+ Ông Sáu càng tìm cách vỗ về, gần gũi thì bé Thu càng xa lánh, nhất định không chịu gọi tiếng “ba”
+ Mẹ bảo gọi ba vào ăn cơm thì Thu lại nói trống không.
+ Bị dồn vào thế bí khi trông nồi cơm sôi, một mình bé không thể nhắc nồi để chắt nước, Thu vẫn không chịu nhượng bộ gọi ông Sáu là ba khi cần ông giúp đỡ.
+ Thu đã hất tung cái trứng cá được ông Sáu gắp cho, làm cơm văng tung tóe.
+ Bị đòn, bé không khóc, chạy sang nhà bà ngoại, cố ý khua cho dây xuồng kêu thật to để thể hiện sự bất bình.
- Bé Thu thật bướng bỉnh, ương ngạnh, đến bác Ba cũng nghĩ “con bé đáo để thật”, còn ông Sáu thì không nén được: “Sao mày cứng đầu quá vậy?”… Nhưng sự ương ngạnh của bé Thu hoàn toàn không đáng trách. Trong hoàn cảnh chiến tranh, nó còn quá nhỏ để có thể hiểu được những tình thế éo le, khắc nghiệt. Và người lớn cũng không ai kịp chuẩn bị cho nó đón nhận những khả năng bất thường. Vì vây, thái độ quyết liệt ấy lại là nét đẹp trong tính cách cô bé, là biểu hiện tuyệt vời của tình cha con. Lí do nó không nhận cha thật đơn giản, trẻ con, bất ngờ mà hợp lí.
* Khi bé Thu nhận ra ông Sáu là cha:
- Bé Thu cũng có mặt trong buổi tiễn đưa cha nhưng em mang một tâm trạng hoàn toàn khác trước: “Nó không bướng bỉnh hay nhăn mày cau có nữa, vẻ mặt nó sầm lại buồn rầu”. Khi đối diện với ông Sáu, “đôi mắt mênh mông của con bé bỗng xôn xao”. 
- Tiếng gọi ba vỡ òa từ sâu thẳm tâm hồn bé bỏng của nó. Sự khát khao tình cha con lâu nay bị kìm nén bỗng bật lên. Bắt đầu là tiếng thét “Ba…a…a…ba!”, tiếng gọi gọi thân thương, tiếng gọi ông Sáu chờ đợi suốt 9 năm ròng, cuối cùng ông cũng được nghe.
- Thế rồi “Nó vừa kêu vừa chạy xô tới, nhanh như một con sóc” và “dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó, nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và hôn cả vết thẹo dài trên má của ba nó nữa”. Sau khi nghe ông Sáu nói “Ba đi rồi ba về với con”, bé Thu thét lên: “Không!”, hai tay ôm chặt lấy cổ cha, hai chân “câu chặt lấy người ba”. Em khóc vì thương cha, vì ân hận đã không phải với cha, vì không biết đến bao giờ mới được gặp lại cha. 
* Tác giả là người rất am hiểu tâm lí trẻ thơ và khắc họa lại thật sinh động. Qua câu chuyện, chúng ta thấy được Thu là một cô bé bướng bỉnh, cứng cỏi, tình cảm của bé dành cho cha thật sâu sắc, mạnh mẽ nhưng cũng thật dứt khoát, rạch ròi.
Câu 3 - Trang 202 SGK ngữ văn 9 tập 1: Tình cảm sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu đối với con đã được thể hiện qua những chi tiết, sự việc nào? Điều đó đã bộc lộ thêm nét đẹp gì trong tâm hồn của người cán bộ cách mạng ấy?
Trả lời:
 Tình cảm sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu đối với con:
* Trong giây phút gặp lại con: Không thể chờ xuồng cập bến đã “nhón chân nhảy thót lên bờ” rồi “bước vội vàng với những bước dài”, “kêu to tên con, vừa bước, vừa khom người đưa tay đón chờ con”
* Trong 3 ngày nghỉ phép: Ông chẳng đi đâu xa, chỉ tìm cách gần gũi để được nghe một tiếng gọi “ba” của con bé. Mọi cố gắng của ông từ việc “giả vờ không nghe” đến việc “ồn nó vào thế bí” (chắt nước cơm) đều không có kết quả. Trong bữa ăn, do nôn nóng, bực tức, không kịp suy nghĩ, ông đã đánh con. Người đọc cảm nhận được đằng sau phút nóng giận ấy là trái tim tràn đầy tình yêu thương, là khát khao đến cháy lòng một cử chỉ, một lời nói yêu thương của đứa con.
* Khi ở căn cứ (tình yêu thương con được bộc lộ mạnh mẽ và sâu sắc nhất): Ông luôn ân hận, dày vò vì đã trót đánh con. Khi tìm được khúc ngà để làm chiếc lược theo lời hứa với con, ông vui mừng, hớn hở như “một đứa trẻ được quà”. Ông thận trọng, tỉ mỉ, cố công như một người thợ bạc để cưa từng chiếc răng lược rồi gò lưng tẩn mẩn khắc từng nét chữ: “Yêu nhớ thặng Thu con của ba”. Trước khi hi sinh, ông Sáu móc cây lược ra trao vào tay người bạn chiến đấu. Chỉ khi nhận được lời hứa “mang về trao tận tay cho cháu”, người cha đó mới nhắm mắt được. 
Câu 4 - Trang 202 SGK ngữ văn 9 tập 1: Truyện được kể theo lời trần thuật của nhân vật nào? Cách chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc xây dựng nhân vật và thể hiện nội dung tư tưởng truyện?
Trả lời:
 Ngôi kể: Truyện được kể từ ngôi thứ nhất, theo lời kể của bác Ba – người bạn, người đồng đội thân thiết của ông Sáu.
- Tác dụng: Tạo giọng kể thủ thỉ, tâm tình, gợi cảm giác chân thật, gần gũi với người đọc; người kể bày tỏ trực tiếp cảm xúc, thái độ đối với sự kiện và nhân vật; làm câu chuyện trở nên đáng tin cậy và người kể chủ động điều khiển được nhịp kể.
LUYỆN TẬP: 
Câu 1 – Trang 203 SGK ngữ văn 9 tập 1: Thái độ và hành động của bé Thu đối với ba rất trái ngược trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà và lúc ông sắp ra đi, nhưng vẫn nhất quán trong tính cách của nhân vật. Em hãy giải thích điều đó.
Trả lời:
Thái độ và hành động của bé Thu đối với ba rất trái ngược trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà và lúc ông sắp ra đi, nhưng vẫn nhất quán trong tính cách của nhân vật. Lúc đầu, bé Thu thật bướng bỉnh, ương ngạnh. Nhưng sự ương ngạnh của bé Thu hoàn toàn không đáng trách. Trong hoàn cảnh chiến tranh, nó còn quá nhỏ để có thể hiểu được những tình thế éo le, khắc nghiệt. Và người lớn cũng không ai kịp chuẩn bị cho nó đón nhận những khả năng bất thường. Vì vây, thái độ quyết liệt ấy lại là nét đẹp trong tính cách cô bé, là biểu hiện tuyệt vời của tình cha con. Lí do nó không nhận cha thật đơn giản, trẻ con, bất ngờ mà hợp lí. 
Khi chia tay, “Nó vừa kêu vừa chạy xô tới, nhanh như một con sóc” và “dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó, nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và hôn cả vết thẹo dài trên má của ba nó nữa”. Hành động của Thu như muốn xoa dịu nỗi đau đã gây ra cho cha. Sau khi nghe ông Sáu nói “Ba đi rồi ba về với con”, bé Thu thét lên: “Không!”, hai tay ôm chặt lấy cổ cha, hai chân “câu chặt lấy người ba”. Em khóc vì thương cha, vì ân hận đã không phải với cha, vì không biết đến bao giờ mới được gặp lại cha. Lúc này tất cả hành động của Thu đều dồn dập, gấp gáp, trái hẳn lúc đầu. Trong tâm hồn cô bé, tình yêu với cha đã có sự thay đổi. Ngoài tình yêu thương còn có cả niềm tự hào vô bờ bến, niềm kiêu hãnh vô cùng vì người cha chiến sĩ, người đã có cống hiến vào cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc. Qua câu chuyện, chúng ta thấy được Thu là một cô bé bướng bỉnh, cứng cỏi, tình cảm của bé dành cho cha thật sâu sắc, mạnh mẽ nhưng cũng thật dứt khoát, rạch ròi.
Giải câu 2 – Trang 203 SGK ngữ văn 9 tập 1: Em hãy viết lại đoạn truyện kể về cuộc gặp gỡ cuối cùng của hai cha con ông Sáu theo lời hồi tưởng của một nhân vật khác (ông Sáu hoặc bé Thu).
Trả lời:
 Viết lại đoạn truyện kể về cuộc gặp gỡ cuối cùng của hai cha con ông Sáu theo lời hồi tưởng của nhân vật bé Thu.
- Xác định ngôi kể: ngôi thứ nhất; người kể chuyện là bé Thu (xưng “tôi”)
- Nội dung: Kể lại cuộc gặp gỡ giữa nhân vật “tôi” và người cha (ông Sáu)
- Chú ý thay đổi một số chi tiết cho phù hợp với ngôi kể thứ nhất với người kể chuyện là bé Thu (thay tâm trạng của nhân vật bác Ba bằng diễn biến tâm trạng, suy nghĩ của bé Thu)