Soạn bài Ánh trăng

 Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ mang nhiều tầng ý nghĩa. Hãy phân tích điều ấy. Khổ thơ nào trong bài thể hiện tập trung nhất ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh vầng trăng, chiều sâu tư tưởng mang tính triết lí của tác phẩm?
Trả lời:

- Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ mang nhiều tầng ý nghĩa. Vầng trăng trước hết là trăng của thiên nhiên, của đất trời. Trăng là biểu tượng cho những gì gắn bó với con người lúc gian khổ. Trăng là tình cảm của quá khứ hồn nhiên, tươi đẹp. Trăng cũng là phần sáng trong, phần tốt đẹp trong con người luôn soi rọi, chiếu sáng những góc khuất, góc tối mới nảy sinh khi con người sống với nhà lầu, cửa gương, với những tiện nghi vật chất. Chính vì thế mà trăng không lời, trăng cứ im phăng phắc, cứ tròn vành vạnh. Trăng để cho con người vô tình tự soi lại mình, tự nhận ra những sai sót của mình để sống trong trẻo, thủy chung hơn. 

- Khổ thơ cuối thể hiện tập trung ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh vầng trăng, chiều sâu tư tưởng mang tính triết lí của tác phẩm. Trong cuộc gặp gỡ không lời, trăng và người có sự đối lập: Trăng cứ tròn vành vạnh dẫu cho người vô tình. Vầng trăng tròn vành vạnh trở thành biểu tượng cho quá khứ đẹp đẽ, vẹn nguyên, biểu tượng cho sự tròn đầy, thuỷ chung của quá khứ, dù cho con người có đổi thay. Trăng như một người bạn với cái nhìn vô cùng nghiêm khắc mà vẫn độ lượng bao dung đang nhắc nhở con người đừng quên đi quá khứ. Sự im lặng của vầng trăng khiến cho nhân vật trữ tình giật mình.  Đó là cái “giật mình” thật đáng trân trọng. Nó thể hiện sự trăn trở, tự đấu tranh với chính mình để sống tốt hơn và để không chìm vào quên lãng. Qua đó, Nguyễn Duy muốn gửi đến mọi người lời nhắc nhở về đạo lí ân nghĩa thuỷ chung, uống nước nhớ nguồn của dân tộc.

-  Về kết cấu, bài thơ như một câu chuyện nhỏ, phát triển theo thời gian. Quá khứ hồn nhiên, trần trụi với thiên nhiên, thân thiết với vầng trăng. Hiện tại về thành phố, sống với các tiện nghi buyn-đinh, cửa gương, điện sáng. Vầng trăng bị lu mờ, bị coi như người dưng qua đường. Nhờ mất điện mà gặp lại vầng trăng, giật mình về thái độ sống “vô tình” của mình. Chính sự giật mình là một yếu tố quan trọng. Nó là sự bừng thức để soi lại bản thân, xét lại cách sống vô tình, dửng dưng, quay lại với quá khứ tốt đẹp, tình nghĩa.

- Bài thơ sử dụng giọng điệu tâm tình bằng thể thơ năm chữ. Nhịp thơ khi thì trôi chảy tự nhiên, nhịp nhàng theo lời kể, khi thì ngân nga, thiết tha cảm xúc, lúc lại trầm lắng, biểu hiện suy tư.

- Kết cấu và giọng điệu của bài thơ có tác dụng làm nổi bật chủ đề, tạo nên tính chân thực, sức truyền cảm sâu sắc cho tác phẩm, gây ấn tượng mạnh ở người đọc.

Bài thơ ra đời khi đất nước hòa bình, thống nhất được ba năm. Những người kháng chiến gian khổ ở rừng núi đã trở về thành phố. Họ có một cuộc sống mới trong thời bình. Các phương tiện sống khác xa với thời chiến tranh. Không có bom đạn, được ở trong buyn-đinh, cửa gương, được dùng điện sáng. Lúc này một số người đã quên quá khứ, mải mê với cuộc sống mới. Điều quan trọng nhất là họ quên quá khứ, quên bạn bè, đồng chí, đồng bào từng gian khổ có nhau một thời. Tình cảm xưa kia đằm thắm thì bây giờ dửng dưng. Người trước kia gắn bó, tình nghĩa thì nay coi như xa lạ, qua đường. Từ một câu chuyện riêng, bài thơ như cất lên lời nhắc nhở thấm thía về thái độ, tình cảm đối với những năm tháng quá khứ gian lao, tình nghĩa của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên, với đất nước bình dị, hiền hậu. Nó có ý nghĩa gợi nhắc, củng cố cho con người thái độ sống ân nghĩa thuỷ chung với quá khứ. Đó cũng là đạo lí Uống nước nhớ nguồn của dân tộc.