Soạn bài Câu phủ định

  – Các câu b, c, d khác với câu a vì có thêm những từ ngữ phủ định không, chưa, chẳng.

– Những câu này khác nhau về chức năng:

+ Câu a dùng để khẳng định việc “Nam đi Huế” là có diễn ra+ Còn câu b, c, d dùng để phụ định sự việc đó, tức là việc “Nam đi Huế” không diễn ra.

Câu 2 trang 52 - SGK Ngữ văn 8 tập 2: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Trả lời:
– Những câu có từ ngữ phủ định là:

+ (1) Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.

+ (2) Đâu có!

 
Trả lời:
Có những câu phủ định bác bỏ sau:

a) Không có câu phủ định bác bỏ.

b) Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!

Đây là câu tác giả phản bác lại ý kiến của lão Hạc nhận xét về con chó đã đưa ra trước đó.

  
Trả lời:
– Tất cả 3 câu trong a, b, c đều là câu phủ định, vì đều có những từ phủ định như không (trong a và b), chẳng (trong c). Tuy nhiên ý nghĩa của từng câu lại khác nhau:

+ Câu a, b dùng cách nói phủ định – phủ định (không phải là không, không ai không) để thể hiện sự khẳng định.

+ Câu c dùng từ nghi vấn kết hợp với từ phủ định (ai chẳng) để khẳng định.

– Những câu không có từ ngừ phủ định mà tương đương với những câu trên là:

+ Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song lại có ý nghĩa.

+ Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, mọi người đều từng ăn …

+ Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển cổ …Ý nghĩa của những câu gốc nhấn mạnh hơn.
  
Trả lời:
Câu văn: Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.

– Khi thay từ ngữ phủ định “không” bằng “chưa” thì câu phải bỏ từ “nữa” và được viết thành: Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.

– Khi thay như thế, nghĩa của câu sẽ thay đổi:

+ Dùng từ “không” có nghĩa là phủ định khả năng dậy của Choắt. Sau thời điểm nói, Choắt cũng không còn khả năng đứng dậy được nữa.+ Dùng từ “chưa”, nghĩa của câu được hiểu là phủ định khả năng dậy của Choắt ở thời điểm nói, nhưng sau thời điểm đó, Choắt vẫn còn khả năng đứng dậy được.
– Câu của tác giả “Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp” là câu phù hợp với ngữ cảnh câu chuyện hơn, vì sau đó Choắt đã chết.

Câu 4 trang 54 - SGK Ngữ văn 8 tập 2: Các câu sau đây có phải là câu phủ định không? Những câu này dùng để làm gì? Đặt những câu có ý nghĩa tương đương.
a) Đẹp gì mà đẹp!
b) Làm gì có chuyện đó!
c) Bài thơ này mà hay à?
d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? (Nam Cao, Lão Hạc)

Trả lời:
– Các câu đã cho trong phần này không phải là câu phủ định (vì không có từ ngữ phủ định), nhưng cũng được dùng để biểu thị ý phủ định (phản bác ý kiến, nhận định trước đó).

a) Đẹp gì mà đẹp! dùng để phản bác ý kiến khẳng định một cái gì đó đẹp

b) Làm gì có chuyện đó! Dùng để phản bác tính chân thực của một thông báo hay một nhận định, đánh giá.

c) Bài thơ này là hay à? Đây là một câu nghi vấn dùng để phản bác ý kiến khẳng định một bài thơ nào đó hay.

d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? Đấy là một câu nghi vấn mà ông giáo dùng để phản bác điều ông giáo cho là lão Hạc đang nghĩ.

– Đặt những câu có ý nghĩa tương đương với các câu trên.

a) Không đẹp.

b) Không có chuyện đó.

  
Trong đoạn văn này, không thể thay “quên” bằng “không”, “chưa” bằng “chẳng” được.

– “Quên” biểu thị trạng thái diễn ra trong một thời gian nhất định trước và sau thời gian đó trạng thái ấy có thể không có.
– “Không” biểu thị ý phủ định đối với điều nhất định mà không có hàm ý trước đó và về sau có thể có.

  

Ghi nhớ:

Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải (là), đâu (có), ...

Câu phủ định dùng để:

- Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả)

- Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).