Soạn Câu ghép

I - Đặc điểm của câu ghép 

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới.

Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rơi rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.

Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

(Thanh Tịnh, Tôi đi học)

1. Tìm các cụm C - V trong những câu in đậm.

2. Phân tích cấu tạo của những câu có hai hoặc nhiều cụm C - V.

3. Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu :

Kiểu cấu tạo câuCâu cụ thể
Câu có một cụm C - V 
Câu có hai hoặc nhiều cụm C - VCụm C - V nhỏ nằm trong cụm C - V lớn 
Các cụm C - V không bao chứa nhau 
 
4.
Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy cho biết câu nào trong những câu trên là câu đơn, câu nào là câu ghép.
 
II - Cách nối các về câu 
1. Tìm thêm các câu ghép trong đoạn trích ở mục I.
2. Trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng cách nào ?
3. Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy nêu thêm ví dụ về cách nối các về câu trong câu ghép.
 
III - Luyện tập
1. Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào.
a) - Dần buông chị ra, đi con ! Dần ngoan lắm nhỉ ! U van Dần, u lạy Dần ! Dần hãy để cho chị đi với u, đừng giữ chị nữa. Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ ! Sáng ngày người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không. Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần nữa đấy.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
b) Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
c) Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
d) Một hôm, tôi phàn nàn việc ấy với Binh Tư. Binh Tư là một người láng giềng khác của tôi. Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lão lương thiện quá. Hắn bĩu môi và bảo :
- Lão làm bộ đấy !
(Nam Cao, Lão Hạc)
2. Với mỗi cặp quan hệ từ dưới đây, hãy đặt một câu ghép.
a) vì ... nên ... (hoặc bởi vì .... cho nên ; sở dĩ .... là vì ....)
b) nếu ... thì ..... (hoặc hễ ... thì ... ; giá ... thì ....)  
c) tuy .... nhưng ... (hoặc mặc dù ... nhưng ....)
d) không những ... mà ... (hoặc không chỉ ... mà ... ; chẳng những ... mà ...)
 
3. Chuyển những câu ghép em vừa đặt được thành những câu ghép mới bằng một trong hai cách sau :
a) Bỏ lại một quan hệ từ.
b) Đảo lại trật tự các vế câu.
 
4. Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây :
a) ... vừa ... đã ... (hoặc ... mới ... đã... ; ... chưa ... đã....)
b) ... đâu ... đấy ... (hoặc ... nào ... nấy ; ... sao ... vậy ...)
c) ... càng ... càng
 
5. Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau (trong đoạn văn có sử dụng ít nhất là một câu ghép) :
a) Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông.
b) Tác dụng của việc lập dàn ý trước khi viết bài tập làm văn.
Lời giải:

I - Đặc điểm của câu ghép 

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dướ

Câu 1 phần I trang 111 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Tìm các cụm C - V trong những câu in đậm.

a) - Tôi (C) quên thế nào được (V)

- Những cảm giác trong sáng ấy (C) nảy nở trong lòng tôi (V)

- (Như) mấy cánh hoa tươi (C) mỉm cười giữa bầu trời quang đãng (V)

b) - Một buổi mai (C) đầy sương thu và gió lạnh

- Mẹ tôi (C) âu yếm nắm tay tôi (V1) dẫn đi trên con đường dài và hẹp (V2)

c) - Cảnh vật chunh quanh tôi (C) đều thay đổi (V)

- Lòng tôi (C) đang có sự thay đổi lớn (V)

- Tôi (C) đi học (V)

 

Câu 2 phần I trang 111 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Phân tích cấu tạo của những câu có hai hoặc nhiều cụm C - V

Cấu tạo của những câu có 2 cụm C - V trở lên :

- "Tôi quên thế nào được… giữa bầu trời quang đãng."

- "Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính… tôi đi học."

 

Câu 3 phần I trang 112 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu :

Kiểu cấu tạo câuCâu cụ thể
Câu có một cụm C - V 
Câu có hai hoặc nhiều cụm C - VCụm C - V nhỏ nằm trong cụm C - V lớnTôi quên thế nào được ... bầu trời quang đãng.
Các cụm C - V không bao chứa nhau
- Buổi mai hôm ấy ... đường làng dài và hẹp.
- Cảnh vật chung quanh ... tôi đi học.
 
Câu 4 phần I trang 112 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy cho biết câu nào trong những câu trên là câu đơn, câu nào là câu ghép.
Cả 3 câu trên đều là câu ghép.
Ghi nhớ :
Câu ghéo là những câu do hai hoặc nhiều cụm C - V không bao chứa nhau tạo thành. Mỗi cụm C - V này được gọi là một vế câu.
 
II - Cách nối các về câu 
Câu 1 phần II trang 112 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Tìm thêm các câu ghép trong đoạn trích ở mục I.
Một số câu ghép khác trong mục I :
- Hằng năm cứ vào cuối thu .... buổi tựu trường.
- Những ý tưởng ấy ... tôi không nhớ hết.
- Nhưng mỗi lần thấy ... tưng bừng rộn rã.
 
Câu 2 phần II trang 112 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng cách nào ?
- Hằng năm, cứ vào cuối thu … buổi tựu trường => các vế câu nối với nhau bằng dấu phẩy, quan hệ từ “và”.
- Những ý tưởng ấy … tôi không nhớ hết => nối bằng quan hệ từ “vì”, “và”.
- Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ … tưng bừng rộn rã => không dùng từ nối, dùng dấu chấm và cặp từ hô ứng – “nhưng … lại”.
Câu 3 phần II trang 112 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy nêu thêm ví dụ về cách nối các về câu trong câu ghép.
Ngoài cách dùng từ nối thì còn có thể dùng dấu phẩy, dấy chấm phẩy hoặc dấu hai chấm để nối các vế câu.
Ghi nhớ :
Có hai cách nối các vế câu :
- Dùng những từ có tác dụng nối. Cụ thể :
+ Nối bằng một quan hệ từ.
+ Nối bằng một cặp quan hệ từ.
+ Nối bằng một cặp phó từ, đại từ hay chỉ từ thường đi đôi với nhau (cặp từ hô ứng).
- Không dùng từ nối : trong trường hợp này, giữa các vế câu cần có dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc dấu hai chấm.
 
III - Luyện tập
Câu 1 phần Luyện tập trang 113 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào.
a) - U van Dần, u lạy Dần ! ( không dùng từ nối)
- Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ ! ( không dùng từ nối)
- Sáng nay người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không ? (không dùng từ nối)
- Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần đấy. (có dùng từ nối)
b) - Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ, khóc không ra tiếng. (Không dùng từ nối)
- Giá những cổ tục đầy đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết định vồ lấy ngay mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi (có dùng từ nối)
c) Tôi im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay. (không dùng từ nối)
d) Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lương thiện quá. (có dùng từ nối)
 
Câu 2 phần Luyện tập trang 113 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Với mỗi cặp quan hệ từ dưới đây, hãy đặt một câu ghép.
a) Vì trong nhà có nuôi mèo nên bọn chuột sợ hãi lắm !
b) Nếu không đi chơi nắng và tắm khi đầm đìa mồ hôi thì Tí đã không bị cảm.
c) Tuy đã đọc rất nhiều bài tập làm văn nhưng mỗi lần ngồi trước trang giấy trắng là tôi lại bần thấn cắn bút.
d) Không những giỏi bắt chuột mà mèo còn là loài vật rất hiền từ và thích được vuốt ve.
 
Câu 3 phần Luyện tập trang 113 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Chuyển những câu ghép em vừa đặt được thành những câu ghép mới bằng một trong hai cách sau :
Câu ghép đã đặtBỏ bớt một quan hệ từĐảo trật tự các vế câu 
Vì trong nhà có nuôi mèo nên bọn chuột sợ hãi lắm !Trong nhà có nuôi mèo nên bọn chuột sợ hãi lắm !Bọn chuột sợ hãi lắm vì trong nhà có nuôi mèo.
Nếu không đi chơi nắng và tắm khi đầm đìa mồ hôi thì Tí đã không bị cảm.Không đi chơi nắng và tắm khi đầm đìa mồ hôi thì Tí đã không bị cảm.Tí đã không bị cảm nếu không đi chơi nắng và tắm khi đầm đìa mồ hôi.
Tuy đã đọc rất nhiều bài tập làm văn nhưng mỗi lần ngồi trước trang giấy trắng là tôi laị bần thần cắn bút.Đã đọc rất nhiều bài tập làm văn nhưng mỗi lần ngồi trước trang giấy trắng là tôi lại bần thần cắn bút.Mỗi lần ngồi trước trang giấy trắng là tôi lại bần thần cắn bút mặc dù đã đọc rất nhiều bài tập làm văn.
Không những mèo bắt chuột giỏi mà nó còn là con vật rất hiền từ và thích được vuốt ve.Không những mèo bắt chuột giỏi, nó còn là con vật rất hiền từ và thích được vuốt ve.Mèo là con vật rất hiền từ, thích được vuốt ve và còn bắt chuột giỏi.


 
Câu 4 phần Luyện tập trang 114 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây :
a) Em trai vừa ngã, nó đã chạy đến nơi.
b) Tôi đi đến đâu con Lu đã theo đến đấy.
c) Tôi càng lớn, tôi càng thấy mình trẻ con.

Câu 5 phần Luyện tập trang 114 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau (trong đoạn văn có sử dụng ít nhất là một câu ghép) :
Đoạn văn tham khảo 
Túi ni lông gây nguy hại đến sức khỏe con người, làm xấu cảnh quan, là mối nguy hại của hệ sinh thái, với đời sống tự nhiên. Con người cần thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông để hạn chế tác hại của nó. Túi ni lông quá phổ biến vì tính tiện lợi của nó, nên chúng ta cần thay thế những tiện ích của túi ni lông bằng một vật dụng khác như túi giấy thân thiện với môi trường. Đồng thời cũng cần thông qua truyền thông để giáo dục nhận thức của mỗi ngươi.
Giải các bài tập Bài 11 SGK Ngữ văn 8 •Câu ghép •Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh
Bài trước Bài sau
+ Mở rộng xem đầy đủ