Soạn bài Thuyết minh về một thể loại văn học

I - Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học

Đề bài : "Thuyết minh đặc điểm thể thơ thất ngôn bát cú".

1. Quan sát (trang 153 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Đọc kĩ hai bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác và Đập đá ở Côn Lôn rồi trả lời các câu hỏi :

a) Mỗi bài thơ có 7 tiếng, số dòng và số chữ có bắt buộc và không thể tùy tiện thêm bớt.

b) Sử dụng kí hiệu bằng trắc cho hai bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác và Đập đá ở Côn Lôn

Vẫn là hào kiệt vẫn phong lưu

( T-B-B-T/ - T- B- B )

Chạy mỏi chân thì hãy ở tù

( T- T-B-B-T-T-B)

Đã khách không nhà trong bốn biển

( T- T- B- B- B-T-T)

Lại người có tội giữa năm châu

( T- B- T- T-T-B-B)

Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế

( T- B- B- T-B- B-T)

Miệng cười tan cuộc oán thù

( T- T- B- T- T- B)

Thân ấy vẫn còn, còn sự nghiệp

( B- T- T- T/ B- T-T)

Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.

( B- B-B- T- T- T- B)

c) Niêm luật của bài thơ :

- Niêm (dính nhau) tiếng dòng trên tương ứng với dòng dưới đều B

- Đối: tiếng dòng trên B ứng với tiếng dòng dưới T

d) Những tiếng ở cuối câu luôn hiệp vần với nhau, câu 1- 2- 4- 6- 8Những tiếng ở cuối câu luôn hiệp vần với nhau, câu 1- 2- 4- 6- 8

e) Thường ngắt nhịp chẵn lẻ: 4/3 ; 2/2/ 3

2. Lập dàn bài (trang 153 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

a) Mở bài

Nêu một định nghĩa chung về thể thơ thất ngôn bát cú.

b) Thân bài

Nêu các đặc điểm của thể thơ :

- Số câu, số chữ trong mỗi bài ;

- Quy luật bằng trắc của thể thơ ;

- Cách gieo vần của thể thơ ;

- Cách ngắt nhịp phổ biến của mỗi dòng thơ.

c) Kết bài

Cảm nhận của em về vẻ đẹp, nhạc điệu của thể thơ.

Ghi nhớ :

- Muốn thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học (thể thơ hay văn bản cụ thể), trước hết phải quan sát, nhận xét, sau đó khái quát thành những đặc điểm.

- Khi nêu các đặc điểm, cần lựa chọn những đặc điểm tiêu biểu, quan trọng và cần có những ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ các đặc điểm ấy.

II - Luyện tập

Bài 1 trang 154 - SGK Ngữ văn 8 tập 1 : Hãy thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn trên cơ sở các truyện ngắn đã học : Tôi đi học, Lão Hạc, Chiếc lá cuối cùng.

Mở bài : 

Nêu định nghĩa về truyện ngắn

Thân bài :

- Nêu các đặc điểm chính của truyện ngắn : Đặc điểm về dung lượng: số trang viết ít, không dài.

- Đặc điểm về sự kiện, nhân vật: ít nhân vật và sự kiện vì dung lượng truyện ngắn không lớn. Thường chỉ vài nhân vật và sự kiện nhỏ.

- Đặc điểm về cốt truyện :

+ Diễn ra trong một khoảng thời gian và không gian hẹp

+ Không diễn đạt trọn vẹn cuộc đời mà diễn đạt theo từng khoảng thời gian

- Ý nghĩa : Mang ý nghĩa nhân sinh, ý nghĩa xã hội.

Kết bài : Nêu cảm nhận của bản thân :

+ Về vẻ đẹp, sức hấp dẫn của truyện ngắn

+ Phù hợp với cuộc sống lao động khẩn trương hiện nay.