Soạn bài Nói giảm nói tránh

I - Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh

Câu 1 phần I trang 107 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì ? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó ?

- Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.

(Hồ Chí Minh, Di chúc)

-   Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !

    Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.

                                                            (Tố Hữu, Bác ơi !)

 - Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.

(Hồ Phương, Thư nhà)

- Các từ in đậm trong cả 3 câu trích đều dùng trong trường hợp nói về cái chết.

- Cách nói như vậy là để giảm nhẹ, để tránh đi phần nào sự mất mác, đau buồn.

Câu 2 phần I trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Vì sao trong câu văn sau đây, tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ?

Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Tác giả trong đoạn văn sử dụng từ " bầu sữa" mà không dùng từ khác bởi từ bầu sữa là cách nói tế nhị, tránh thô tục mà vẫn gợi được sự ấm áp, thân thương của tình mẫu tử.

Câu 3 phần I trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe.

- Con dạo này lười lắm.

- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.

Trong hai cách nói thì cách nói thứ hai là cách nói tế nhị, có tính chất nhẹ nhàng hơn đối với người tiếp nhận.

Ghi nhớ :

Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề ; tránh thô tục, thiếu lịch sự.

II - Luyện tập

Câu 1 phần Luyện tập trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../ : đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.

a) Khuya rồi, mời bà đi nghỉ.

b) Cha mẹ em chia tay nhau từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.

c) Đây là lớp học cho trẻ em khiếm thị.

d) Mẹ đã có tuổi rồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe.

e) Cha nó mất, mẹ nó đi bước nữa, nên chú nó rất thương nó.

Câu 2 phần Luyện tập trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh ?

a1) Anh phải hòa nhã với bạn bè !

b2) Anh không nên ở đây nữa !

c1) Xin đừng hút thuốc trong phòng !

d1) Nó nói như thế là thiếu thiện chí.

e2) Hôm qua em có hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.

Câu 3 phần Luyện tập trang 109 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Vận dụng cách nói giảm nói tránh để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhu.

a) Cô ấy đã chết lúc chiều => Cô ấy đã qua đời lúc chiều.

b) Sáng mai người ta sẽ đem chôn => Sáng mai người ta sẽ làm mai táng cho cô ấy.

c) Anh còn kém lắm => Anh cần phải cố gắng hơn nữa.

d) Bà ấy chắc không sống được lâu nữa đâu chị ạ ! => Bà ấy chắc không còn được lâu nữa đâu chị ạ !

e) Em tiếp thu chậm thế ! => Em tiếp thu chưa được nhanh.

Câu 4 phần Luyện tập trang 109 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp. Trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh ?

Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ nhưng tùy thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp để sử dụng hợp lý biện pháp này. Những tình huống cần nói thẳng thắn, nói đúng bản chất vấn đề thì không được nói giảm nói tránh.