Soạn bài Từ trái nghĩa
I. Thế nào là từ trái nghĩa
1.
Đọc lại bản dịch thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh của Tương Như và bản dịch thơ Ngẫu nhiên viết nhân buổi về quê của Trần Trọng San. Dựa vào các kiến thức đã học ở Tiểu học, tìm các cặp từ trái nghĩa trong hai bản dịch thơ đó.
2. Tìm từ trái nghĩa với từ già trong trường hợp rau già, cau già.
II. Sử dụng từ trái nghĩa
1. Trong hai bài thơ dịch trên, việc sử dụng các từ trái nghĩa có tác dụng gì?
2. Tìm một số thành ngữ có sử dụng từ trái nghĩa và nêu tác dụng của việc dùng các từ trái nghĩa ấy
III. Luyện tập
Câu 1. Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây:
– Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
– Số cô chẳng giàu thì nghèo
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
– Ba năm được một chuyến sai,
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
– Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
Câu 2. Tìm các từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm từ sau đây:
tươi:
+ cá tươi
+ hoa tươi
yếu:
+ ăn yếu
+ học lực yếu
xấu:
+ chữ xấu
+ đất xấu
Câu 3. Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các thành ngữ sau:
– Chân cứng đá …
– Có đi có …
– Gần nhà … ngõ
– Mắt nhắm mắt …
– Chạy sấp chạy …
– Vô thưởng vô …
– Bên … bên khinh
– Buổi … buổi cái
– Bước thấp bước …
– Chân ướt chân …
Câu 4. Hãy viết một đoạn văn ngắn về tình cảm quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa.
Lời giải:
I. Thế nào là từ trái nghĩa
1. Đọc lại bản dịch thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh của Tương Như và bản dịch thơ Ngẫu nhiên viết nhân buổi về quê của Trần Trọng San. Dựa vào các kiến thức đã học ở Tiểu học, tìm các cặp từ trái nghĩa trong hai bản dịch thơ đó.
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh: cử (ngẩng) – đê (cúi).Ngẫu nhiên viết nhân buổi về quê: thiếu (trẻ) – lão (già), tiểu (nhỏ) – đại (lớn), li (ra đi) – hồi (quay về).
2. Tìm từ trái nghĩa với từ già trong trường hợp rau già, cau già.
Từ già trái nghĩa với non (rau non, cau non)
II. Sử dụng từ trái nghĩa
1. Trong hai bài thơ dịch trên, việc sử dụng các từ trái nghĩa có tác dụng gì?
Tác dụng của từ trái nghĩa trong hai bài thơ dịch:
+ Ngẩng đầu – cúi đầu: Hai hành động ngược chiều nhau, thể hiện sự trăn trở suy tư trong tâm hồn nhà thơ.
+ Đi trẻ – về già: Hai hình ảnh, hai hành động tương phản, làm nổi bật sự thay đổi ở hai thời điểm khác nhau trong cuộc đời người, hàm chứa sự ngậm ngùi, xót xa.
=> Từ trái nghĩa tạo nên phép đối, gợi sự tương phản các hình ảnh, hình tượng tạo cho ta ấn tượng mạnh và sinh động.
2. Tìm một số thành ngữ có sử dụng từ trái nghĩa và nêu tác dụng của việc dùng các từ trái nghĩa ấy.
- Một số thành ngữ sử dụng từ trái nghĩa :
+ bảy nổi ba chìm
+ Cá lớn nuốt cá bé
+ Gần mực thì đen gần đèn thì sáng
+ dở sống dở chết
- Tác dụng : tạo tương phản, gây ấn tượng mạnh, thể hiện sâu đậm hơn nội dung, tình cảm muốn thể hiện.
III. Luyện tập
Câu 1. Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây:
– Chị em như chuối nhiều tàu,
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nhiều lời.
– Số cô chẳng giàu thì nghèo
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
– Ba năm được một chuyến sai,
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
– Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
Các từ trái nghĩa:
- lành và rách
- giàu và nghèo
- áo ngắn và quần dài
- sáng và tối
Câu 2. Tìm các từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm từ sau đây:
tươi:
+ cá tươi
+ hoa tươi
yếu:
+ ăn yếu
+ học lực yếu
xấu:
+ chữ xấu
+ đất xấu
Câu 3. Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các thành ngữ sau:
– Chân cứng đá mềm
– Có đi có lại
– Gần nhà xa ngõ
– Mắt nhắm mắt mở
– Chạy sấp chạy ngửa
– Vô thưởng vô phạt
– Bên trọng bên khinh
– Buổi đực buổi cái
– Bước thấp bước cao
– Chân ướt chân ráo
Câu 4. Hãy viết một đoạn văn ngắn về tình cảm quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa.
Quê hương ai cũng có một dòng sông. Mỗi sáng mặt trời lấp lánh ánh bạc; tối ngày trăng lên, dòng sông quê lóng lánh những gợn vàng. Chính nơi đây vào những buổi trưa hè chúng tôi ngồi dưới gốc tre xanh um để nhìn những chiếc bè tre gỗ dài ngoằn ngoèo lừ đừ trôi xuôi. Chúng tôi nhìn những chiếc ca nô dũng mãnh phun khói chạy ngược và trong thoáng chốc mất hút vào bãi xanh của một nhánh sông.
Ghi nhớ:Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau. Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau.Từ trái nghĩa được dùng trong thể đối, tạo các hình tượng tương phản gây ấn tượng mạnh, làm cho lời nói thêm sinh động.
Giải các bài tập Từ trái nghĩa khác
Từ trái nghĩa I. Thế nào là...
+ Mở rộng xem đầy đủ