Soạn bài Từ đồng âm
I. Thế nào là từ đồng âm
1. Giải thích nghĩa của mỗi từ lồng trong các câu sau:
– Con ngựa đang đứng bỗng lồng lên.
– Mua được con chim, bạn tôi nhốt ngay vào lồng.
2. Nghĩa của các từ lồng trên có liên quan gì với nhau không?
3. Để tránh những hiểu lầm do hiện tượng đồng âm gây ra, cần phải chú ý điều gì khi giao tiếp?
II. Sử dụng từ đồng âm
1. Nhờ đâu em phân biệt được nghĩa của các từ lồng trong hai câu trên?
2. Câu “Đem cá về kho!” nếu tách khỏi ngữ cảnh có thể hiểu thành mấy nghĩa? Em hãy thêm vào câu này một vài từ để câu trở thành đơn nghĩa.
3. Để tránh những hiểu lầm do hiện tượng đồng âm gây ra, cần phải chú ý điều gì khi giao tiếp?
III. Luyện tập
1. Đọc lại đoạn dịch bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá từ “Tháng tám, thu cao, gió thét già” đến “Quay về, chống gậy lòng ấm ức”, tìm từ đồng âm với mỗi từ sau đây: thu, cao, ba tranh, sang, nam, sức, nhè, tuốt, môi.
Mẫu:
Thu 1: mùa thu
Thu 1: mùa thu
Thu 2: thu tiền
2. a) Tìm các nghĩa khác nhau của danh từ cổ và giải thích mối liên quan giữa các nghĩa đó.
b) Tìm từ đồng âm với danh từ cổ và cho biết nghĩa của từ đó.
3. Đặt câu với mỗi cặp từ đồng âm sau (ở mỗi câu phải có cả hai từ đồng âm):
bàn (danh từ) – bàn (động từ)
sâu (danh từ) – sâu (tính từ)
năm (danh từ) – năm (số từ)
4. Anh chàng trong câu chuyện dưới đây đã sử dụng biện pháp gì để không trả lại cái vạc cho người hàng xóm? Nếu em là viên quan xử kiện, em sẽ làm thế nào để phân rõ phải trái?
Ngày xưa có anh chàng mượn của người hàng xóm một cái vạc đồng. Ít lâu sau, anh ta trả cho người hàng xóm hai con cò, nói là vạc đã bị mất nên đền hai con cò này. Người hàng xóm đi kiện. Quan gọi hai người đến xử. Người hàng xóm thưa: “Bẩm quan, con cho hắn mượn vạc, hắn không trả.” Anh chàng nói: “Bẩm quan, con đã đền cho anh ta cò.”
– Nhưng vạc của con là vạc thật.
– Dễ cò của tôi là cò giả đấy phỏng?
– Anh chàng trả lời.
– Bẩm quan, vạc của con là vạc đồng.
– Dễ cò của tôi là cò nhà đấy phỏng?
Lời giải:
I. Thế nào là từ đồng âm
1.
Giải thích nghĩa của mỗi từ lồng trong các câu sau:
– Con ngựa đang đứng bỗng lồng lên.
– Mua được con chim, bạn tôi nhốt ngay vào lồng.
Nghĩa của mỗi từ lồng:
– Lồng (1): Nói ngựa, trâu vùng lên hoặc chạy xông xáo;
– Lồng (2): Đồ đan bằng tre, nứa hoặc vật liệu khác, dùng để nhốt chim, gà,…
2. Nghĩa của các từ lồng trên có liên quan gì với nhau không?
Nghĩa của chúng hoàn toàn khác xa nhau, không liên quan gì tới nhau.
II. Sử dụng từ đồng âm
1. Nhờ đâu em phân biệt được nghĩa của các từ lồng trong hai câu trên?
Phân biệt được nghĩa của các từ lồng trong hai câu trên dựa vào mối quan hệ với các từ khác ở trong câu, nghĩa là dựa vào ngữ cảnh giao tiếp.
Phân biệt được nghĩa của các từ lồng trong hai câu trên dựa vào mối quan hệ với các từ khác ở trong câu, nghĩa là dựa vào ngữ cảnh giao tiếp.
2. Câu “Đem cá về kho!” nếu tách khỏi ngữ cảnh có thể hiểu thành mấy nghĩa? Em hãy thêm vào câu này một vài từ để câu trở thành đơn nghĩa.
Câu “Đem cá về kho” nếu tách khỏi ngữ cảnh có thể hiểu thành 2 nghĩa:
– Nghĩa thứ nhất: “Đem cá về kho” : Đem cá về nấu thành thức ăn (món cá kho)
– Nghĩa thứ hai: “Đem cá về kho” : Đem cá về cất trong nhà kho. (nơi chứa, cất đồ)
Thêm từ để câu trở thành đơn nghĩa:+ Đem cá về kho tộ nhé !+ Đem cá về cất vào kho ngay nhé !
3. Để tránh những hiểu lầm do hiện tượng đồng âm gây ra, cần phải chú ý điều gì khi giao tiếp?
Để tránh hiểu lầm do hiện tượng đồng âm gây ra, chúng ta phải chú ý đến ngữ cảnh giao tiếp và tránh dùng nghĩa nước đôi do hiện tượng đồng âm.
III. Luyện tập
Câu 1. Đọc lại đoạn dịch bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá từ “Tháng tám, thu cao, gió thét già” đến “Quay về, chống gậy lòng ấm ức”, tìm từ đồng âm với mỗi từ sau đây: thu, cao, ba tranh, sang, nam, sức, nhè, tuốt, môi.
Mẫu:
Thu 1: mùa thu
Mẫu:
Thu 1: mùa thu
Thu 2: thu tiền
- thu : mùa thu (danh từ) / thu tiền (động từ) - cao : cao thấp (tính từ) / cao hổ cốt (danh từ)
- ba : số ba (số từ) / ba má (danh từ)
- tranh : cỏ tranh (danh từ) / tranh ảnh (danh từ) / tranh cãi (động từ)
- sang : sang trọng (tính từ) / di chuyển sang (động từ)
- nam : hướng nam (danh từ) / nam giới (danh từ)
- sức : sức lực (danh từ) / tờ sức (một loại văn bản – danh từ)
- nhè : nhằm vào (động từ) / khóc nhè (động từ)
- tuốt : thẳng một mạch (tính từ) / tuốt lúa (động từ) - môi : đôi môi (danh từ) / môi giới (động từ)
a) Cổ:
Câu 2. a) Tìm các nghĩa khác nhau của danh từ cổ và giải thích mối liên quan giữa các nghĩa đó.
b) Tìm từ đồng âm với danh từ cổ và cho biết nghĩa của từ đó.
a) Cổ:
+ Bộ phận trong cơ thể nối đầu với thân;
+ Bộ phận của áo, phần xung quanh cổ (cổ áo)
+ Bộ phận của đồ vật hình dài và thon giống cái cổ (cổ chai, cổ lọ)
+ Cổ chân, cổ tay.
Nghĩa đầu là nghĩa gốc, làm cơ sở cho sự chuyển thành các nghĩa sau. Các nghĩa khác nhau đều có liên hệ với nhau qua nghĩa gốc này.
b) Đồng âm với danh từ cổ:
+ Ông nội rất thích sưu tầm đồ cổ. (cổ: xưa, cũ, lâu đời)
+ Phong, lao, cổ, lại, tứ chứng nan y. (cổ: một căn bệnh ngày xưa cho là khó chữa)
3. Đặt câu với mỗi cặp từ đồng âm sau (ở mỗi câu phải có cả hai từ đồng âm):
3. Đặt câu với mỗi cặp từ đồng âm sau (ở mỗi câu phải có cả hai từ đồng âm):
bàn (danh từ) – bàn (động từ)
sâu (danh từ) – sâu (tính từ)
năm (danh từ) – năm (số từ)
Cả đội ngồi xung quanh bàn để bàn về kế hoạch sắp tới.
Tất cả đều phải lặn rất sâu để tìm kiếm
Năm ngoái năm anh em tôi đã có dịp gặp lại nhau.
Câu 4. Anh chàng trong câu chuyện dưới đây đã sử dụng biện pháp gì để không trả lại cái vạc cho người hàng xóm? Nếu em là viên quan xử kiện, em sẽ làm thế nào để phân rõ phải trái?
Ngày xưa có anh chàng mượn của người hàng xóm một cái vạc đồng. Ít lâu sau, anh ta trả cho người hàng xóm hai con cò, nói là vạc đã bị mất nên đền hai con cò này. Người hàng xóm đi kiện. Quan gọi hai người đến xử. Người hàng xóm thưa: “Bẩm quan, con cho hắn mượn vạc, hắn không trả.” Anh chàng nói: “Bẩm quan, con đã đền cho anh ta cò.”
– Nhưng vạc của con là vạc thật.
– Dễ cò của tôi là cò giả đấy phỏng?
– Anh chàng trả lời.
– Bẩm quan, vạc của con là vạc đồng.
– Dễ cò của tôi là cò nhà đấy phỏng?
Câu chuyện trên sử dụng biện pháp sử dụng từ đồng âm.
- Anh chàng gian dối láu cá trong câu chuyện đã sử dụng biện pháp từ đồng âm, để âm mưu không trả lại cái vạc cho người hàng xóm.
- Anh chàng gian dối láu cá trong câu chuyện đã sử dụng biện pháp từ đồng âm, để âm mưu không trả lại cái vạc cho người hàng xóm.
+ Vạc 1: Con vạc
+ Vạc 2: Chiếc vạc
+ Đồng 1: bằng kim loại
+ Đồng 2: cánh đồng
- Muốn phân biệt phải trái ta chỉ cần hỏi:
+ Anh mượn vạc để làm gì? – Bởi vì vạc thì dùng để đựng đồ vật. Hoặc:
+ Vạc làm bằng gì? – Vạc làm bằng kim loại đồng sẽ khác hoàn toàn với con vạc ở ngoài đồng.
Ghi nhớ:Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm thanh nhưng khác nhau hoàn toàn về nghĩa.Trong giao tiếp phải chú ý đến ngữ cảnh để tránh hiểu sai nghĩa của từ hoặc dùng từ với nghĩa nước đôi do hiện tượng đồng âm.
+ Mở rộng xem đầy đủ