Soạn bài Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt
Cho ba câu sau:
Ôi, em Thủy! – Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.”
(Khánh Hoài)
Câu được in đậm có cấu tạo như thế nào? Hãy thảo luận với các bạn và lựa chọn một câu trả lời đúng:
A – Đó là một câu bình thường, có đủ chủ ngữ và vị ngữ.
B – Đó là một câu rút gọn, lược bỏ cả chủ ngữ lẫn vị ngữ.
C – Đó là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ.
B – Đó là một câu rút gọn, lược bỏ cả chủ ngữ lẫn vị ngữ.
C – Đó là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ.
II. Tác dụng của câu đặc biệt
Cho các câu đặc biệt sau:
1. Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài phán từ từ trôi. (Nguyên Hồng)
2. Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo, tiếng vỗ tay. (Nam Cao)
3. “Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi lúc một to hơn. (Khánh Hoài)
4. An gào lên: – Sơn! Em Sơn!, Sơn ơi! ; – Chị An ơi! (Nguyễn Đình Thi)
2. Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo, tiếng vỗ tay. (Nam Cao)
3. “Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi lúc một to hơn. (Khánh Hoài)
4. An gào lên: – Sơn! Em Sơn!, Sơn ơi! ; – Chị An ơi! (Nguyễn Đình Thi)
Hãy cho biết tác dụng của các câu đặc biệt trên thể hiện những đặc điểm nào sau đây:
– Bộc lộ cảm xúc
– Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng
– Xác định thời gian, nơi chốn
– Gọi đáp.
– Bộc lộ cảm xúc
– Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng
– Xác định thời gian, nơi chốn
– Gọi đáp.
Luyện tập
1. Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn.
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh)
b) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, gương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây… Bốn giây… Năm giây… Lâu quá!
(Vũ Tú Nam)
c) Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.
(Nguyễn Trí Huân)
d) Chim sâu hỏi chiếc lá:
– Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
– Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
– Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
– Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
(Trần Hoài Dương)
2. Mỗi câu đặc biệt và rút gọn em vừa tìm được trong bài tập trên có tác dụng gì?
3. Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5-7 câu) tả cảnh quê hương em, trong đó có một vài câu đặc biệt.
Lời giải:
I. Thế nào là câu đặc biệt?
“Ôi, em Thủy!”
Câu được in đậm không phải câu rút gọn vì không thể khôi phục được thành phần bị lược bỏ.
Đây là câu đặc biệt vì không thể có chủ ngữ và vị ngữ.
II. Tác dụng của câu đặc biệt:
– “Một đêm mùa xuân” – Xác định thời gian, nơi chốn.
– “Tiếng reo. Tiếng vỗ tay”: liệt kê, thông báo sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.
– “Trời ơi!”: Bộc lộ cảm xúc.
– “Sơn! Em Sơn! Sơn ơi!
Chị An ơi!”: gọi đáp.
III. Luyện tập
Câu 1. Tìm những câu đặc biệt và câu rút gọn:
a) Không có câu đặc biệt.
Các câu rút gọn:
– Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.
– Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.
– Nghĩa là phải ra sức trưng bày…kháng chiến.
b) Không có câu rút gọn
Câu đặc biệt: Ba giây…Bốn giây…Năm giây…Lâu quá!
c) Không có câu rút gọn.
Câu đặc biệt: Một hồi còi.
d) Câu rút gọn:
– Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
– Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
Câu đặc biệt: Lá ơi!
Câu 2. Câu đặc biệt và câu rút gọn em vừa tìm được có tác dụng:
– Các câu rút gọn có tác dụng làm cho lời văn ngắn gọn, không bị thừa.
– Ba giây…Bốn giây… – Xác định thời gian.
– Lâu quá! – bộc lộ cảm xúc.
– Một hồi còi – thông báo, tường thuật
– Lá ơi – gọi đáp.
Câu 3. Viết đoạn văn ngắn tả cảnh quê hương em trong đó có một vài câu đặc biệt.
Tôi yêu biết bao quê hương xinh đẹp của mình. Những buổi sáng, bầy sẻ nâu nhún nhảy kiếm mồi trên vườn chuối, lúc nào cũng ríu ra, ríu rít. Chiều chiều, nhìn ra cánh đồng lúa, từng cánh cò trắng, bay lả rập rờn đẹp như một bức tranh. Những đêm trăng, dưới ánh sáng như dát vàng khắp nơi, bầy trẻ chúng tôi rủ nhau chơi trốn tìm làm xóm làng rộn rã hẳn lên. Chao ôi! Quê hương! Quê hương tôi đẹp quá!
+ Mở rộng xem đầy đủ