Soạn bài Quá trình tạo lập văn bản

I. Quá trình tạo lập văn bản
 
1. 
Khi nào thì người ta có nhu cầu tạo lập (làm ra, viết, nói) văn bản? Lấy việc viết thư cho một người nào đó làm ví dụ, hãy cho biết điều gì thôi thúc người ta phải viết thư.
2. Để tạo lập một văn bản, ví dụ như viết thư, trước tiên phải xác định rõ bốn vấn đề: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết về cái gì? Viết như thế nào? Bỏ qua vấn đề nào trong bốn vấn đề đó cũng không thể tạo ra được văn bản.
 
3. Sau khi đã xác định được bốn vấn đề đó, cần phải làm những việc gì để viết được văn bản?
 
4. Chỉ có ý và dàn bài mà chưa viết thành văn thì đã tạo được một văn bản chưa? Hãy cho biết việc viết thành văn ấy cần đạt được những yêu cầu gì trong các yêu cầu dưới đây:
– Đúng chính tả;
– Đúng ngữ pháp;
– Dùng từ chính xác;
– Sát với bố cục;
– Có tính liên kết;
– Có mạch lạc;
– Kể chuyện hấp dẫn;
– Lời văn trong sáng;
 
 5. Trong sản xuất, bao giờ cũng có bước (khâu, công đoạn) kiểm tra sản phẩm.Có thể coi văn bản cũng là một loại sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không? Nếu có thì sự kiểm tra ấy cần dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào?
 
II. Luyện tập 
 
1. Em đã từng tạo lập văn bản trong các tiết Tập làm văn.Hãy trả lời các câu hỏi sau:
a. Khi tạo nên các văn bản ấy, điều mà em muốn nói có thật sự cần thiết không?
b. Em thấy mình đã thực sự quan tâm đến việc viết cho ai chưa (kể chuyện cho ai nghe, miêu tả cho ai thấy, trình bày nguyện vọng với ai)? Việc quan tâm (hay thiếu quan tâm) ấy có ảnh hưởng tới nội dung và hình thức bài viết như thế nào (xưng hô, dùng từ, …)?
c. Em có lập dàn bài khi làm văn không? Từ kinh nghiệm của bản thân, em thấy việc xây dựng bố cục đã ảnh hưởng như thế nào đến kết quả bài làm?
d. Sau khi hoàn thành bài văn, em có thường kiểm tra lại hay không? Việc kiểm tra, sửa chữa bài viết có tác dụng như thế nào?
 
2. Có một bạn khi báo cáo kinh nghiệm học tập trong Hội nghị học tốt của trường đã làm như sau:
a. Bạn chỉ toàn kể lại việc mình đã học thế nào và đã đạt được thành tích gì trong học tập.
b. Bạn luôn hướng về phía các thầy cô giáo, luôn nói: “Thưa các thầy cô” để mở đầu mỗi đoạn và lúc nào cũng xưng em (hoặc xưng con).
Theo em, như thế có phù hợp không, nên điều chỉnh như thế nào?
 
3. Trong một buổi thảo luận tổ, nhiều bạn đã đồng ý rằng: Muốn tạo lập một văn bản thì phải soạn bố cục dưới dạng một dàn bài.Nhưng các bạn còn chưa rõ:
a. Dàn bài ấy có bắt buộc phải viết thành những câu trọn vẹn, đúng ngữ pháp không?Những câu đó có nhất thiết phải liên kết chặt chẽ với nhau không?
b. Một dàn bài thường chứa đựng nhiều mục lớn nhỏ khác nhau.Vậy phải làm thế nào để có thể:
– Phân biệt được mục lớn và mục nhỏ?
– Biết được các mục ấy đã đầy đủ chưa và đã được sắp xếp rành mạch, hợp lí chưa?
Em sẽ trả lời như thế nào cho những thắc mắc trên đây?
 
4. Em hãy thay mặt En-ri-cô viết một bức thư cho bố nói lên nỗi ân hận vì đã trót nói lời thiếu lễ độ với mẹ kính yêu.Để viết bức thư đó, em phải thực hiện những việc gì?
Lời giải:
I. Các bước tạo lập văn bản
 
 
Câu 1 trang 45 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Khi nào thì người ta có nhu cầu tạo lập (làm ra, viết, nói) văn bản? Lấy việc viết thư cho một người nào đó làm ví dụ, hãy cho biết điều gì thôi thúc người ta phải viết thư.
 
  Khi con người muốn thông tin một vấn đề gì đó (tri thức, tình cảm) thì người ta mới tạo lập văn bản. Chẳng hạn, khi muốn cho ông bà biết về tình hình học tập, công việc làm ăn của gia đình hoặc hỏi thăm sức khỏe thì em mới viết thư cho ông bà.

 
Câu 2 trang 45 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Để tạo lập một văn bản, ví dụ như viết thư, trước tiên phải xác định rõ bốn vấn đề: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết về cái gì? Viết như thế nào?
 
Bỏ qua vấn đề nào trong bốn vấn đề đó cũng không thể tạo ra được văn bản.

 
Câu 3 trang 45 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Sau khi đã xác định được bốn vấn đề đó, cần phải làm những việc gì để viết được văn bản?
 
  Sau khi đã xác định được bốn vấn đề đó, cần phải tìm ý và sắp xếp ý dể có một bố cục rành mạch, hợp lí, thể hiện đúng định hướng trên.

 
Câu 4 trang 45 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Chỉ có ý và dàn bài chưa phải là công việc cuối cùng của việc tạo lập bản. Người tạo lập văn bản còn phải làm công việc viết thành văn (còn gọi là lấp đầy văn bản).
 
Việc viết thành văn ấy cần đạt các yêu cầu:
– Đúng chính tả;
– Đúng ngữ pháp;
– Dùng từ chính xác;
– Sát với bố cục;
– Có tính liên kết;
– Có mạch lạc;
– Lời văn trong sáng.

 
Câu 5 trang 45 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Trong sản xuất, bao giờ cũng có bước (khâu, công đoạn) kiểm tra sản phẩm.Có thể coi văn bản cũng là một loại sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không? Nếu có thì sự kiểm tra ấy cần dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào?
 
  Trong sản xuất, bao giờ cũng có bước kiểm tra sản phẩm. Có thể văn bản cũng là một loại sản phẩm. Và do đó, sau khi hoàn thành văn bản, cần được kiểm tra lại xem có đúng hướng không, bố cục có hay không và cách diễn đạt có gì sai sót không.
 
II. Luyện tập
Câu 1 trang 46 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:
 
a. Điều mà em nói rất cần thiết.
b. Em đã thực sự quan tâm đến việc viết cho ai. Việc quan tâm ấy có ảnh hưởng đến dùng từ (viết cho bạn có thể dùng từ ngữ suồng sã, hàng ngày còn viết cho thầy, cô giáo nên dùng nhưng từ lịch sự, trang trọng).
c. Em có lập dàn bài khi làm văn. Nếu xây dựng bố cục tốt và chi tiết thì bài văn viết các ý sẽ liên kết chặt chẽ và hay hơn.
d. Sau khi hoàn thành bài văn, em hay kiểm tra lại bài. Việc kiểm tra, sửa chữa bài viết có tác dụng tìm ra các lỗi sai và sửa để bài viết hoàn chỉnh hơn nữa.

 
Câu 2 trang 46 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:
 
a. Nếu bạn chỉ kể lại việc mình đã học như nào và thành tích đạt được thì như vậy các bạn sẽ không rút ra được kinh nghiệm học tập để học hỏi theo.
b. Bạn nên xác định rõ là việc bạn báo cáo kinh nghiệm học tập là để cho các bạn theo đó có những kế hoạch học tập khác giúp các bạn tốt lên nên bạn phải xưng là tôi với các bạn.

 
Câu 3 trang 46 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:
 
a. Dàn bài không cần viết thành những câu trọn vẹn, đúng ngữ pháp, không cần liên kết chặt chẽ.
b. Phân biệt mục lớn nhỏ bằng cách đặt các số La Mã, hay là bằng số, chữ cái…
   Muốn biết các mục đã đủ ý chưa thì ta cần phải xem xét luận điểm lớn đã có đầy đủ những luận cứ để chứng minh, giải thích cho chưa

 
Câu 4 trang 47 - SGK Ngữ văn 7 tập 1:
 
Viết cho bố nói về nỗi ân hận:
   Bước 1: Định hướng:
- Nội dung: thanh minh và xin lỗi
- Đối tượng: viết cho bố
- Mục đích: để bố hiểu và tha thứ lỗi lầm.
   Bước 2: Xây dụng bố cục:
- Mở bài: Lí do viết thư
- Thân bài: thanh minh và xin lỗi
- Kết bài: Lời hứa không bao giờ tái phạm.
   Bước 3: Diễn đạt thành lời văn
   Bước 4: Kiểm tra.
+ Mở rộng xem đầy đủ