Soạn bài Sự việc và nhân vật trong văn tự sự
I - Đặc điểm của sự việc và nhân vật trong văn tự sự
1. Sự việc trong văn tự sự
a) Xem các sự việc trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh :
(1) Vua Hùng kén rể.
(2) Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn.
(3) Vua Hùng ra điều kiện chọn rể.
(4) Sơn Tinh đến trước, được vợ.
(5) Thủy Tinh đến sau, tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh.
(6) Hai bên giao chiến hàng tháng trời, cuối cùng Thủy Tinh thua, rút về.
(7) Hằng năm Thủy Tinh lại dâng nước đánh Sơn Tinh, nhưng đều thua.
Em hãy chỉ ra sự việc khởi đầu, sự việc phát triển, sự việc cao trào và sự việc kết thúc trong các sự việc trên và cho biết mối quan hệ nhân quả của chúng.
b) Sự việc trong văn tự sự phải được kể cụ thể : do ai làm, việc xảy ra ở đâu, lúc nào, nguyên nhân, diễn biến, kết quả. Có sáu yếu tố đó thì truyện mới cụ thể, sáng tỏ. Em hãy chỉ ra sáu yếu tố trên trong truyện Sơn Tinhm Thủy Tinh. Theo em có thể xóa bỏ yếu tố thời gian và địa điểm trong truyện này được không, vì sao ? Việc giới thiệu Sơn Tinh có tài có cần thiết không ? Nếu bỏ sự việc vua Hùng ra điều kiện kén rể đi có được không ? Việc Thủy Tinh nổi giận có lí hay không ? Lí ấy ở những sự việc nào ?
c) Sự việc và chi tiết trong văn tự sự được lựa chọn cho phù hợp với chủ đề, tư tưởng muốn biểu đạt. Em hãy cho biết sự việc nào thể hiện mối thiện cảm của người kể đối với Sơn Tinh và vua Hùng ? Việc Sơn Tinh thắng Thủy Tinh nhiều lần (em hãy tính cụ thể mấy lần) có ý nghĩa gì ? Có thể để cho Thủy Tinh thắng Sơn Tinh được không ? Vì sao ? Có thể xóa bỏ sự việc "Hằng năm Thủy Tinh lại dâng nước ..." được không ? Vì sao ?
2. Nhân vật trong văn tự sự
a) Nhân vật trong văn tự sự vừa là kẻ thực hiện các sự việc, vừa là kẻ được nói tới, được biểu dương hay bị lên án. Em hãy kể tên các nhân vật trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh và cho biết :
- Ai là nhân vật chính, có vai trò quan trọng nhất ?
- Ao là kẻ được nói tới nhiều nhất ?
- Ai là nhân vật phụ ? Nhân vật phụ có cần thiết không ? Có thể bỏ được không ?
b) Nhân vật trong văn tự sự được kể như thế nào ?
- Được gọi tên, đặt tên ;
- Được giới thiệu lai lịch, tính tình, tài năng ;
- Được kể các việc làm, hành động, ý nghĩ, lời nói ;
- Được miêu tả chân dung, trang phục, trang bị, dáng điệu, ...
Hãy cho biết các nhân vật trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh được kể như thế nào.
II - Luyện tập
1. Chỉ ra những việc mà các nhân vật trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh đã làm :
- Vua Hùng : ...
- Mị Nương : ...
- Sơn Tinh : ...
- Thủy Tinh : ...
a) Nhận xét vai trò, ý nghĩa của các nhân vật.
b) Tóm tắt truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh theo sự việc gắn liền với các nhân vật chính.
c) Tại sao truyện lại gội là Sơn Tinh, Thủy Tinh ? Nếu đổi bằng các tên sau có được không ?
- Vua Hùng kén rể
- Truyện Vua Hùng, Mị Nương, Sơn Tinh và Thủy Tinh
- Bài ca chiến công của Sơn Tinh
2. Cho nhan đề truyện : Một lần không vâng lời. Em hãy tưởng tượng để kể một câu chuyện theo nhan đề ấy. Em dự định sẽ kể sự việc gì, diễn biến ra sao, nhân vật của em là ai?
I - Đặc điểm của sự việc và nhân vật trong văn tự sự
1. Sự việc trong văn tự sự
a) - Sự việc khởi đầu là (1)
- Sự việc phát triển là (2), (3), (4)
- Sự việc cao trào là (5), (6)
- Sự việc kết thúc là (7)
- Mối quan hệ nhân quả của chúng : Cái trước là nguyên nhân của cái sau. Cái sau là kết quả của cái trước và lại là cái nguyên nhân của cái sau nữa. Cứ thế cho đến hết truyện.
b) Sáu yếu tố trong văn tự sự :
+ Sự việc do ai làm : Sơn Tinh, Thủy Tinh
+ Sự việc xảy ra ở đâu : Ở thành Phong Châu, đất của vua Hùng
+ Sự việc xảy ra lúc nào : thời vua Hùng thứ 18
+ Nguyên nhân : Hai chàng trai cùng đến cầu hôn nhưng vua chỉ có một người con gái
+ Diễn biến : Sơn Tinh đến trước cưới được vợ, Thủy Tinh đến sau, không lấy đươc vợ, nổi giận, dâng nước đánh Sơn Tinh
+ Kết quả : Thủy Tinh thua nhưng không cam chịu, năm nào cũng dâng nước đánh Sơn Tinh.
- Theo em, không thể xóa bỏ yếu tố thời gian và địa điểm vì nó là bối cảnh cho các sự việc và nhân vật hoạt động.
- Việc giới thiệu Sơn Tinh có tài là có cần thiết, vì đó là nguyên nhân Sơn Tinh được vua chọn làm rể.
- Nếu bỏ sự việc vua Hùng ra điều kiện kén rể bởi đây là sự kiện khiến hai chàng trai thi tài. Và nó không biểu hiện được sự "thiên vị" của vua giành cho Sơn Tinh. Bởi mọi sản vật vua yêu cầu, Sơn Tinh có khả năng thực hiện dễ hơn Thủy Tinh.
| Nhân vật | Tên gọi | Lai lịch | Tài năng | Chân dung | Việc làm |
| Vua Hùng | Vua Hùng | Đời vua thứ mười tám | Kén rể, bàn bạc với các Lạc hầu | ||
| Sơn Tinh | Sơn Tinh | Ở vùng núi Tản Viên | vẫy tay... nổi cồn bãi, mọc lên núi đồi, đem sính lễ đến trước | Cầu hôn, dời núi dựng thành ngăn lũ | |
| Thủy Tinh | Thủy Tinh | Ở miền biển | Gọi gió, hô mưa | Cầu hôn, dâng nước cuồn cuộn | |
| Mị Nương | Mị Nương | Con gái vua Hùng thứ mười tám | Người đẹp như hoa, tính tình hiền dịu | Theo Sơn Tinh về núi | |
| Lạc hầu | Lạc hầu | Bàn bạc với vua Hùng |
Câu 1 : Chỉ ra những việc mà các nhân vật trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh đã làm :
+ Vua Hùng kén rể
+ Truyện Vua Hùng, Mị Nương, Sơn Tinh và Thủy Tinh
+ Bài ca chiến công của Sơn Tinh
- Việc gọi tên truyện là Sơn Tinh, Thủy Tinh là cách đặt tên văn bản theo nhân vật chính của truyện dân gian.
- Không nên đổi tên truyện thành tên khác vì nếu đổi tên truyện bằng các tên khác sẽ khó phân biệt được nhân vật chính và không thỏa đáng.
Câu 2: Cho nhan đề truyện : Một lần không vâng lời. Em hãy tưởng tượng để kể một câu chuyện theo nhan đề ấy. Em dự định sẽ kể sự việc gì, diễn biến ra sao, nhân vật của em là ai?
Ta sẽ kể câu chuyện này theo thứ tự :
- Tên sự việc
- Do ai làm
- Việc xảy ra ở đâu
- Chuyện xảy ra lúc nào
- Nguyên nhân
- Diễn biến
- Kết quả
Ghi nhớ :
- Sự việc trong văn tự sự được trình bày một cách cụ thể : sự việc xảy ra trong thời gian, địa điểm cụ thể, do nhân vật cụ thể thực hiện, có nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ... Sự việc trong văn tự sự được sắp xếp theo một trật tự, diễn biến sao cho thể hiện được tư tưởng mà người kể muốn biểu đạt.
- Nhân vật trong văn tự sự là kẻ thực hiện các sự việc và là kẻ được thể hiện trong văn bản. Nhân vật chính đóng vai trò chủ yếu trong việc thể hiện tư tưởng của văn bản. Nhân vật phụ chỉ giúp nhân vật chính hoạt động. Nhân vật được thể hiện qua các mặt : tên gọi, lai lịch, tính nết, hình dáng, việc làm, ...