Soạn bài Sự tích Hồ Gươm
I. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1 trang 42 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơm mượn gươm thần ?
- Giặc Minh đô hộ nước ta, chúng làm điều bạo ngược, nhân dân ta căm thù chúng đến tận xương tủy.
- Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc nhưng thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua.
- Đức Long Quân muốn chia nghĩa quân thắng giặc.
Câu 2 trang 42 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Lê Lợi đã nhận được gươm thần như thế nào ? Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì ?
- Lê Lợi không trực tiếp nhận được thanh gươm : Lê Thận gặp được lưỡi gươm khi kéo lưới. Lê Lợi ghi nhận điều lạ của gươm khi đến nhà Lê Thận đó là thấy lưỡi gươm phát sáng và có hai chữ "thuận thiên". Khi chạy giặc, Lê Lợi tìm được chuôi gươm có ánh sáng lạ, khi lấy chuôi gươm và tra vào thì vừa khớp.
- Cách Long Vương cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm như vậy có ý nghĩa nói về sức mạnh của toàn dân :
+ Lê Lợi chủ tướng được chuôi.
+ Lê Thận là người đánh cá được lưỡi.
+ Gươm tỏa sáng biểu hiện cho dân tộc trên dưới đồng lòng.
+ Thuận thiên thực ra ý muốn nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, hợp lòng người, hợp lòng trời của nghĩa quân Lam Sơn.
Câu 3 trang 42 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Hãy chỉ ra sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn ?
Sức mạnh của gươm thần thể hiên ở chỗ :
- Từ khi có gươm, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng, quân Minh bạt vía.
- Từ bị động trốn tránh, nghĩa quân chủ động, xông xáo tìm giặc.
- Gươm thần mở đường cho họ đánh tràn ra mãi, tiêu diệt và đuổi hết bọn xâm lược ra khỏi bờ cõi đất nước.
Câu 4 trang 42 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Khi nào Long Quân cho đòi gươm ? Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra như thế nào ?
- Long Quân lấy lại gươm khi : đất nước đã sạch bóng quân xâm lược.
- Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra : Khi ấy Lê Lợi đang dạo chơi trên hồ Tả Vọng, Rùa Vàng nhô lên, lưỡi gươm đeo bên mình Lê Lợi động đậy. Rùa Vàng nói: “Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân”. Vua rút gươm nâng về phía Rùa Vàng, Rùa Vàng ngậm lấy và lặn xuống nước.
Câu 5 trang 42 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Thảo luận lớp : Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm.
- Ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính nhân dân của khởi nghĩa Lam Sơn.
- Giải thích tên hồ Hoàn Kiếm.
- Thể hiện khát vọng hòa bình của dân tộc.
Câu 6 trang 42 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Em biết còn truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh Rùa Vàng ? Theo em, hình tượng Rùa Vàng trong truyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì ?
- Truyền thuyết Mị Châu - Trọng Thủy (hay là An Dương Vương) cũng có Rùa Vàng.
- Đây là nhân vật tượng trưng cho sức mạnh, cho nguyện vọng, cho công lí của nhân dân.
II. Luyện tập
Câu 1 trang 43 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Hãy đọc phần Đọc thêm để thấy rõ hơn tính lặp lại và ý nghĩa của chi tiết trao gươm thần trong các truyền thuyết Việt Nam.
Câu 2 trang 43 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Vì sao tác giả dân gian không để Lê Lợi được trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc ?
Trả lời : Nếu tác giả dân gian để Lê Lợi trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc thì tác phẩm sẽ không thể hiện được tính chất toàn dân, trên dưới một lòng của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến. Thanh gươm Lê Lợi nhận được ìà thanh gươm thông nhất và hội tụ tư tưởng, tình cảm, sức mạnh của toàn dân trên mọi miền đất nước.
Câu 3 trang 43 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Lê Lợi nhận gươm ở Thanh Hóa nhưng lại trả gươm ở Hồ Gươm - Thăng Long. Nếu Lê Lợi trả gươm ở Thanh Hóa thì ý nghĩa của truyền thuyết sẽ khác đi như thế nào ?
Trả lời : Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn ở Thanh Hóa, Lê Lợi nhận gươm thần ở đây là đúng. Nhưng trả gươm lại ở Thăng Long bởi vì đây là cố đô, là thủ đô của đất nước. Nó là biểu tượng cho sự nghiệp xây dựng hòa bình phồn vinh của toàn dân tộc trong giai đoạn thái bình. Việc trả gươm ở Thăng Long là một ngụ ý của Long Vương : yêu cầu vua phải trị nước trong thời bình để "thuận thiên". Hai không gian là hai thời kì, hai sứ mệnh của Lê Lợi.
Câu 4 trang 43 - SGK Ngữ Văn 6 tập 1 : Hãy nhắc lại định nghĩa truyền thuyết và kể tên những truyền thuyết đã học.