Soạn bài Số từ và lượng từ
I. Số từ:
1. Các từ được in đậm trong những câu sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong câu ? Chúng đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ?
a) Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”.
(Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. (in đậm từ: sáu)
(Thánh Gióng)
2.
Từ đôi trong câu a có phải là số từ không ? Vì sao ? (Gợi ý: cần xem xét vị trí và ý nghĩa của từ trong cụm từ.)
3. Tìm thêm các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ đôi, ví dụ: tá...
II - Lượng từ
1. Nghĩa của các từ in đậm trong những câu dưới đây có gì giống và khác nghĩa của số từ ?
[…] Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
[…] Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
(Thạch Sanh)
2. Xếp các từ in đậm nói trên vào mô hình cụm danh từ. Tìm thêm những từ có ý nghĩa và công dụng tương tự.
III - Luyện tập
1. Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy.
1. Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy.
Không ngủ được
Một canh… hai canh… lại ba canh,
Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành;
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
(Hồ Chí Minh)
2. Các từ in đậm trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào?
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
(Tố Hữu)
3. Qua hai ví dụ sau, em thấy nghĩa của các từ từng và mỗi có gì khác nhau?
a) Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi […].
(Sơn tinh, Thủy Tinh)
b) Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả.(Sự tích Hồ Gươm)
4. Chính tả (nghe - viết) : Lợn cưới, áo mới (cả bài).Lời giải:
I. Số từ:
Câu 1 : Các từ được in đậm trong những câu sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong câu ? Chúng đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ?
a) Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”.
(Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b) Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. (in đậm từ: sáu)
(Thánh Gióng)
Trả lời :
- Các từ in đậm trong câu a. đứng trước danh từ và biểu thị số lượng sự vật.
- Từ in đậm trong câu b. đứng sau danh từ và biểu thị thứ tự.
Câu 2 :
Từ đôi trong câu a có phải là số từ không ? Vì sao ? (Gợi ý: cần xem xét vị trí và ý nghĩa của từ trong cụm từ.)
Câu 3 : Qua hai ví dụ sau, em thấy nghĩa của các từ từng và mỗi có gì khác nhau?
Từ đôi ở câu a không phải là số từ vì nó đứng sau số từ một. Đây là danh từ chỉ đơn vị.
Câu 3 : Tìm thêm các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ đôi, ví dụ: tá...
Các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ đôi : tá, cặp, chục, ngàn,...
Các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ đôi : tá, cặp, chục, ngàn,...
Ghi nhớ :- Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.- Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng.
II - Lượng từ
Câu 1 : Nghĩa của các từ in đậm trong những câu dưới đây có gì giống và khác nghĩa của số từ ?
[…] Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
[…] Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
(Thạch Sanh)
Trả lời :
- Giống nhau : đều ở vị trí đứng trước danh từ.
- Khác nhau : Số từ chỉ số lượng sự vật, lượng từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
Câu 2 : Xếp các từ in đậm nói trên vào mô hình cụm danh từ. Tìm thêm những từ có ý nghĩa và công dụng tương tự.
| Phần trước | Phần trung tâm | Phần sau | |||
| t 2 | t 1 | T 1 | T 2 | s 1 | s 2 |
| các | hoàng từ | ||||
| những | kẻ | thua trận | |||
| cả | mấy | tướng lĩnh, quân sĩ | |||
Ghi nhớ :
- Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
- Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, có thể chia lượng từ thành hai nhóm :
+ Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể.
+ Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối.
III - Luyện tập
Câu 1 : Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy.Không ngủ được
Một canh… hai canh… lại ba canh,
Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành;
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
(Hồ Chí Minh)
Trả lời :
- Số từ chỉ số lượng: một canh, hai canh, ba canh, năm canh.
- Số từ chỉ thứ tự: canh bốn, canh năm.
Câu 2 : Các từ in đậm trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào?Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
(Tố Hữu)
Trả lời :
Các từ trăm, ngàn, muôn là không phải chỉ số lượng chính xác là 100, mà là số từ chỉ số lượng, tượng trưng cho số lượng rất nhiều.
Câu 3 : Qua hai ví dụ sau, em thấy nghĩa của các từ từng và mỗi có gì khác nhau?
a) Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi […].
(Sơn tinh, Thủy Tinh)
b) Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả.
(Sự tích Hồ Gươm)
Trả lời :
- Giống nhau về ý nghĩa giữa hai từ này là chỉ sự tách nhỏ sự vật.
- Khác nhau :
+ "từng" mang ý nghĩa lần lượt, có trình tự, hết cái này đến cái khác.
+ "mỗi" mang ý nghĩa nhấn mạnh sự tách biệt, không có nghĩa lần lượt theo trình tự.
Câu 4 : Chính tả (nghe - viết) : Lợn cưới, áo mới (cả bài).
Học sinh tự thực hiện
+ Mở rộng xem đầy đủ