Soạn bài Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả
I - Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả
1. Hãy đọc các đoạn văn dưới đây
Đoạn 1 :
Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng , hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ.
(Tô Hoài)
Đoạn 2 :
Càng đổ đần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa răng chi chit như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối [ …] Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hang đàn đen true nhô lên ngụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
(Đoàn Giỏi)
Đoạn 3 :
Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hang ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp non là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều long lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen, … đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò chuyện, trêu ghẹo, và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng tượng được. Ngày hội mùa xuân đấy !
(Vũ Tú Nam)
2. Trả lời câu hỏi
a) Mỗi đoạn văn trên giúp cho em hình dung được những đặc điểm nổi bật gì của sự vật và phong cảnh được miêu tả ?
b) Những đặc điểm nổi bật đó thể hiện ở những từ ngữ và hình ảnh nào ? Để viết được các đoạn văn trên, người viết cần có năng lực gì ?
c) Hãy tìm những câu văn có sự liên tưởng và so sánh trong mỗi đoạn . Sự liên tưởng và so sánh ấy có gì độc đáo ?
3. Đoạn văn sau đây của Đoàn Giỏi đã bị lược đi một số chữ :
Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước [ …] đổ ra ngày đêm [ …], cá nước bơi hàng ngàn đen true […] giữa những dầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất [ …].
Em hãy so sánh với đoạn nguyên văn ở trên ( mục 1 đoạn 2 ) đẻ chỉ ra đoạn này đã bị lược đi những chữ gì ? Những chữ đó đã ảnh hưởng đến đoạn văn miêu tả này như thế nào ?
II - Luyện tập
1.
a, Cho các từ ngữ : gương bầu dục, mảnh kính, cong cong, uốn, lấp ló, xám xịt, cổ kính, xanh um, xanh biếc. Hãy lựa chọn năm từ ngữ thích hợp để điền vào những chỗ trống trong ngoặc đơn ở đoạn văn sau :
Nhà tôi cách Hồ Gươm không xa. Từ trên cao nhìn xuống, hồ nhưn một chiếc (1…) lớn, sáng long lanh.
Cầu Thê Húc màu son, (2...) như con tôm, dẫn vào đền Ngọc Sơn. Mái đền (3...) bên gốc đa già, rễ lá xun xuê. Xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu (4...), xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc (5...)
(Theo Ngô Quân Miện)
b) Trong đoạn văn miêu tả quang cảnh Hồ Gươm trên đây tác giả đã quan sát và lựa chọn những hình ảnh đặc sắc và tiêu biểu nào ?
2. Ở đoạn văn sau đây, nhà văn Tô Hoài tập trung miêu tả một chú Dế Mèn có thân hình đẹp, cường tráng nhưng tính tình rất ương bướng, kiêu căng. Những hình ảnh tiêu biểu và đặc sắc nào đã làm nổi bật điều đó ?
Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhau ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
(Tô Hoài)
3. Em hãy quan sát và ghi chép lại những đặc điểm ngôi nhà hoặc căn phòng em ở. Trong những đặc điểm đó, đặc điểm nào là nổi bật nhất ?
4. Nếu tả lại quang cảnh một buối sáng trên quê hương em thì em sẽ liên tưởng và so sánh các hình ảnh, sự vật sau đây với những gì ?
- Mặt trời
- Bầu trời
- Những hàng cây
- Núi (đồi)
- Những ngôi nhà
5. Đề luyện tập
Từ bài Sông nước Cà Mau của Đoàn Giỏi, hãy viết một đoạn văn tả lại quang cảnh một dòng sông, hay khu rừng mà em đã có dịp quan sát. (Chú ý nêu lên những đặc điểm nổi bật của dòng sông hoặc khu rừng mà em miêu tả).
I - Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả
Câu 1 : Hãy đọc các đoạn văn dưới đây
Học sính tự đọc
Câu 2 : Trả lời câu hỏi
a) Mỗi đoạn văn trên giúp cho em hình dung được những đặc điểm nổi bật gì của sự vật và phong cảnh được miêu tả ?
b) Những đặc điểm nổi bật đó thể hiện ở những từ ngữ và hình ảnh nào ? Để viết được các đoạn văn trên, người viết cần có năng lực gì ?
c) Hãy tìm những câu văn có sự liên tưởng và so sánh trong mỗi đoạn . Sự liên tưởng và so sánh ấy có gì độc đáo ?
Trả lời :
a) Đặc điểm nổi bật của :
- Đoạn 1 : Nhân vật Dế Choắt ốm yếu, xấu xí
- Đoạn 2 : Phong cảnh sông nước Cà Mau rộng lớn, hùng vĩ và đầy sức sống hoang dã.
- Đoạn 3 : Ngày hội xuân của bầy chim bên cây gạo đỏ.
Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước [ …] đổ ra ngày đêm [ …], cá nước bơi hàng ngàn đen true […] giữa những dầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất [ …].
Em hãy so sánh với đoạn nguyên văn ở trên ( mục 1 đoạn 2 ) đẻ chỉ ra đoạn này đã bị lược đi những chữ gì ? Những chữ đó đã ảnh hưởng đến đoạn văn miêu tả này như thế nào ?
Ghi nhớ :Muốn miêu tả được, trước hết người ta phải biết quan sát, rồi từ đó nhận xét, liên tưởng, ví von, so sánh, ... để làm nổi bật lên những đặc điểm tiêu biểu của sự vật.
Câu 1 :
a) Cho các từ ngữ : gương bầu dục, mảnh kính, cong cong, uốn, lấp ló, xám xịt, cổ kính, xanh um, xanh biếc. Hãy lựa chọn năm từ ngữ thích hợp để điền vào những chỗ trống trong ngoặc đơn ở đoạn văn sau :
Nhà tôi cách Hồ Gươm không xa. Từ trên cao nhìn xuống, hồ nhưn một chiếc (1…) lớn, sáng long lanh.
Câu 2 : Ở đoạn văn sau đây, nhà văn Tô Hoài tập trung miêu tả một chú Dế Mèn có thân hình đẹp, cường tráng nhưng tính tình rất ương bướng, kiêu căng. Những hình ảnh tiêu biểu và đặc sắc nào đã làm nổi bật điều đó ?
Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhau ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
(Tô Hoài)
Những hình ảnh tiêu biểu là :
Câu 4 : Nếu tả lại quang cảnh một buối sáng trên quê hương em thì em sẽ liên tưởng và so sánh các hình ảnh, sự vật sau đây với những gì ?
- Mặt trời với khuôn mặt hồng tươi cười rạng rỡ.
- Bầu trời trong vắt, bồng bềnh những đám mây hồng.
- Những hàng cây lặng lẽ đứng nghe chim hót.
- Núi (đồi) nhấp nhô như những chiếc gai khổng lồ.
- Những ngôi nhà như những chiếc tổ chim cu.
Câu 5 : Đề luyện tập
Từ bài Sông nước Cà Mau của Đoàn Giỏi, hãy viết một đoạn văn tả lại quang cảnh một dòng sông, hay khu rừng mà em đã có dịp quan sát. (Chú ý nêu lên những đặc điểm nổi bật của dòng sông hoặc khu rừng mà em miêu tả).
Đoạn văn tham khảo :
Nếu bạn là người yêu thiên nhiên và thích khám phá thì rừng Cúc Phương chính là điểm đến lý tưởng. Với vẻ đẹp và sự phong phú của hệ sinh thái rừng nguyên sinh miền nhiệt đới còn nguyên vẹn sẽ mang lại nhiều điều thú vị cho người thăm quan. Nhìn từ xa cả khu rừng xanh kín một màu như tấm thảm mềm mại khổng lồ lơ lửng dưới bầu trời xanh thẳm. Bước chân vào rừng cảm giác bầu không khí sạch và mát mẻ khiến ta cứ muốn bước vào sâu nữa để thỏa chí tò của mình. Càng tiến vào trung tâm rừng, nhiều cây cổ thụ cao lớn thân to bằng mấy người ôm trở thành những cột trụ vững chãi cho “chị em” nhà dây leo trang trí bên ngoài. Cây gỗ nơi đây hầu như đều có tuổi thọ hàng chục năm nên tán rộng vừa đủcho một vài tia nắng ham chơi rớt xuống nền đất loang lổ. Thỉnh thoảng một vài chú sóc nhỏ bạo dạn chuyền cành, mấy chú cáo cũng đưa mắt dụt dè tìm nơi trốn… Rừng cứ thế tự nhiên, gần gũi và đáng nhớ biết nhường nào!