Giải Mưa Tự học có hướng dẫn
1. Bài thơ tả cơn mưa ở vùng nào và vào mùa nào ?
Cơn mưa được miêu tả qua hai giai đoạn : lúc sắp mưa và lúc đang mưa. Dựa vào thứ tự miêu tả , em hãy tìm bố cục của bài thơ.
2. Nhận xét về thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần trong bài thơ và nêu tác dụng đối với việc thể hiện nội dung ( tả trận mưa rào ở làng quê ).
3. Bài thơ đã miêu tả rất sinh động trạng thái và hoạt động của nhiều cây cối loài vật trước và trong cơn mưa. Em hãy tìm hiểu :
a) Hình dáng, trạng thái, hoạt động của mỗi loài lúc sắp mưa và trong cơn mưa. Tìm những động từ và tính từ miêu tả và nhận xét về việc sử dụng các từ ấy.
b) Nêu các trường hợp sử dụng phép nhân hóa để miêu tả thiên nhiên trong bài thơ. Hãy phân tích tác dụng của biện pháp ấy trong một số trường hợp đặc sắc.
4. Gần hết bài thơ chỉ miêu tả thiên nhiên, đến cuối bài mới xuất hiện hình ảnh con người:
Bố em đi cày về
Đội sấm
Đội chớp
Đội cả trời mưa…
Em hãy nhận xét về ý nghĩa biểu tượng cho tư thế, sức mạnh và vẻ đẹp của con người trước thiên nhiên trong hình ảnh trên
Bố cục
- Phần 1 : Từ đầu đến Ngọn mùng tơi / Nhảy múa : Khung cảnh sắp mưa.
- Phần 2 : Tiếp đến Cây lá hả hê : Khung cảnh khi mưa.
- Phần 3 : Còn lại : Hình ảnh người nông dân trong mưa.
I. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1 : Bài thơ tả cơn mưa ở vùng nào và vào mùa nào ?
Cơn mưa được miêu tả qua hai giai đoạn : lúc sắp mưa và lúc đang mưa. Dựa vào thứ tự miêu tả , em hãy tìm bố cục của bài thơ.
- Bài thơ tả cơn mưa rào mùa hạ ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, kèm với mưa thường có dông, sấm chớp, gió mạnh.
- Bài thơ tả cơn mưa qua hai giai đoạn : Lúc sắp mưa và khi trời mưa. Bốn câu cuối cùng khi trời mưa có thể tách thành một phần riêng. Từ đó có thể chia bài thơ thành ba phần.
+ Phần 1 : Từ đầu đến Ngọn mùng tơi / Nhảy múa : Khung cảnh sắp mưa.
+ Phần 2 : Tiếp đến Cây lá hả hê : Khung cảnh khi mưa.
+ Phần 3 : Còn lại : Hình ảnh người nông dân trong mưa.
Câu 2 : Nhận xét về thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần trong bài thơ và nêu tác dụng đối với việc thể hiện nội dung ( tả trận mưa rào ở làng quê ).
Bài thơ làm theo thể tự do, ngắt nhịp linh hoạt, gồm các nhịp 1, 2, 3 ,4 mà chủ yếu là nhịp 2. Điều đó tạo thuận lợi cho việc diễn tả một cách phóng túng những quan sát về sự vật của người viết.
Câu 3 : Bài thơ đã miêu tả rất sinh động trạng thái và hoạt động của nhiều cây cối loài vật trước và trong cơn mưa. Em hãy tìm hiểu :
a) Hình dáng, trạng thái, hoạt động của mỗi loài lúc sắp mưa và trong cơn mưa. Tìm những động từ và tính từ miêu tả và nhận xét về việc sử dụng các từ ấy.
b) Nêu các trường hợp sử dụng phép nhân hóa để miêu tả thiên nhiên trong bài thơ. Hãy phân tích tác dụng của biện pháp ấy trong một số trường hợp đặc sắc.
Trả lời :
Tác giả đã quan sát và miêu tả sinh động trạng thái, hoạt động của cây cối, loài vật trước và trong cơn mưa.
a) - Các con vật khi sắp mưa có phản ứng khác nhau :
+ Mối trẻ bay cao, mối già bay thấp.
+ Gà con rốt rít tìm nơi ẩn nấp.
+ Kiến hành quân đầy đường.
- Các cây cỏ cũng mỗi loài một vẻ :
+ Muôn nghìn cây mía múa gươm.
+ Cỏ gà rung tai nghe.
+ Bụi tre tần ngần gỡ tóc.
+ Hàng bưởi đu đưa bế lũ con đầu tròn trọc lốc.
+ Cây dừa sải tay bơi.
+ Ngọn mùng tơi nhảy múa.
- Trong cơn mưa :
+ Cóc nhảy chồm chồm.
+ Chó sủa...
+ Cây lá hả hê.
Những động từ như : hành quân, múa, rung tai, nghe, đu đưa ... ; những tính từ như : rối rít, tròn trọc lốc, mù trắng, chéo, chồm chồm, hả hê, ... được sử dụng rất đúng chỗ, góp phần diễn tả sinh động cảnh vật.
b) Phép nhân hóa được sử dụng hết sức rộng rãi
- Ông trời mặc áo; mía múa gươm; keiens hành quân; cỏ gà rung tai nghe; bụi tre tần ngần gỡ tóc; hàng bưởi bế lũ con đầu tròn trọc lốc; sấm ghé xuống sân khanh khách cười; cây dừa sải tay bơi; ngọn mùng tơi nhảy múa;...
- Phép nhân hóa này làm cho cả thế giới cây cỏ, thiên nhiên hoạt động sinh động, đa dạng như thế giới con người. Thiên nhiên như đang vào trận chiến : ông trời mặc áo giáp đen; mía múa gươm; kiến hành quân nhưng lại vẫn có những hoạt động bình dị khác như gỡ tóc; bơi; nhảy múa; ...
- Phép nhân hóa được sử dụng thành công là nhờ sự quan sát tinh tế của tác giả kết hợp với sự liên tưởng dồi dào. Nhân hóa nhiều, nhưng không có sự lặp lại, mà có những nét độc đáo.
Câu 4 : Gần hết bài thơ chỉ miêu tả thiên nhiên, đến cuối bài mới xuất hiện hình ảnh con người:
Bố em đi cày về
Đội sấm
Đội chớp
Đội cả trời mưa…
Em hãy nhận xét về ý nghĩa biểu tượng cho tư thế, sức mạnh và vẻ đẹp của con người trước thiên nhiên trong hình ảnh trên.
Trả lời :
Bài thơ chỉ tả cảnh thiên nhiên, đến cuối bài mới hiện ra hình ảnh con người :
Bố em đi cày về.
Đội sấm
Đội chớp
Đội cả trời mưa ...
Ông bố chỉ là một người nông dân bỗng nhiên trở nên lớn lao khác thường, ông đội cả sấm, cả chớp, cả một trời mưa. Hình ảnh người nông dân có tầm vóc lớn lao, tư thế vững vàng, hiên ngang như là một vị thần đội trời đạp đất có sức mạnh có thể sánh với thiên nhiên. Trong con mắt nhìn của một em bé chín tuổi, người cha đi cày quả là một tráng sĩ có vẻ đẹp lớn lao, kì vĩ.
II. Luyện tập
Câu 1 : Học thuộc lòng đoạn thơ từ đầu đến Mù trắng nước.
Học sinh tự thực hiện
Câu 2 : Quan sát và miêu tả cảnh mưa rào ở thành phố hay vùng núi, vùng biển hoặc mưa xuân ở làng quê.
Có thể tham khảo những gợi ý sau :
Tả cơn mưa rào :
- Trời oi ả vô cùng, trời đang sáng bỗng tối sầm lại, mây đen kéo tới. Rồi cơn mưa đã đến.
- Những con mối bay như vỡ tổ, chao liệng giữa không trung.
- Trận mưa rào xuống làm cho những hàng cây trong vườn nghiêng qua nghiêng lại, có cây con còn bị gãy đổ.
- Trước sân, nước mưa trắng xóa và dâng lên đến sát mép bậc thềm nhà.
- Tia chớp lóe sáng, loằng ngoằng một vạch như cắt ngang trời.
- Thỉnh thoảng, tiếng sấm rền vang nối tiếng nhau nghe “khanh khách” như tiếng cười.
- Gió thổi mỗi lúc một mạnh rồi một lúc sau cơn mưa dứt hẳn.