Soạn bài Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử

Bố cục

- Đoạn 1 : Từ đầy đến anh dũng của thủ đô Hà Nội : Giới thiệu chung về cầu Long Biên qua một thế kỉ tồn tại.

- Đoạn 2 : Tiếp đến dẻo dai, vững chắc : Cầu Long Biên như một nhân chứng sống động, đau thương và anh dũng.

- Đoạn 3 : Còn lại : Cầu Long Biên trong đời sống hiện tại và cảm nghĩ của tác giả.

I. Đọc - Hiểu văn bản

Câu 1 : Bài văn có thể chia làm mấy đoạn ? Nêu nội dung, ý nghĩa của mỗi đoạn.

Bài văn có thể chia làm ba đoạn :

- Đoạn 1 : Từ đầy đến anh dũng của thủ đô Hà Nội : Giới thiệu chung về cầu Long Biên qua một thế kỉ tồn tại.

- Đoạn 2 : Tiếp đến dẻo dai, vững chắc : Cầu Long Biên như một nhân chứng sống động, đau thương và anh dũng.

- Đoạn 3 : Còn lại : Cầu Long Biên trong đời sống hiện tại và cảm nghĩ của tác giả.

Câu 2 : Em biết được những điều gì về cầu Long Biên qua đoạn văn từ Cầu Long Biên khi mới khánh thành đến bị chết trong quá trình làm cầu ? So sánh với tư liệu được cung cấp qua hai đoạn Đọc thêm (dưới đây) về cầu Thăng Long và Chương Dương, em có thể nhận xét gì thêm về quy mô và tính chất của cầu Long Biên ?

Đoạn văn đã cho em biết được những thông tin chính xác về cây cầu này :

- Tên gọi đầu tiên là "Cầu Đu - me"; năm 1945 được đổi tên là Long Biên.

- Quy mô của cầu :

+ Dài 2290 mét

+ Nặng 17 nghìn tấn

- Là kết quả của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp ở Việt Nam.

- Về kĩ thuật : là thành tựu quan trọng trong thời văn minh cầu sắt.

- Nó được xây dựng bằng mồ hôi và xương máu của hàng nghìn người dân phu Việt Nam bị chết do bàn tay thực dân Pháp.

So sánh : Trước 1985 (lúc hoàn thành cầu Thăng Long và Chương Dương) thì đây là cây cầu lớn nhất, đẹp nhất bắc qua sông Hồng. Sau 1985 hai cây cầu trên được xây dựng hiện đại hơn cầu Long Biên nằm giữa hai cầu ấy. Về chiều dài thì theo thứ tự cầu Thăng Long (thượng lưu) dài nhất, đến cầu Long Biên và cuối cùng là cầu Chương Dương (hạ lưu) ngắn nhất.

Câu 3 : Đọc đoạn văn từ Năm 1045 đến nhưng vẫn dẻo dai, vững chắc.

a) Hãy nêu lên những cảnh vật và sự việc đã được ghi lại. Cảnh vật và sự việc đó đã cho ta biết những điều gì về lịch sử ?

b) Việc trích dẫn một bài thơ và lời một bản nhạc trong đoạn văn đã có tác dụng như thế nào trong việc làm nổi bật ý nghĩa "chứng nhân" của cầu Long Biên ?

c) So sánh cách kể của đoạn này với đoạn đã phân tích ở câu 2. Vì sao ở đây tình cảm của tác giả bộc lộ rõ ràng và tha thiết hơn ở đoạn trên ?

(Gợi ý : so sánh về ngôi kể, về phương thức biểu đạt, về cách sử dụng từ ngữ, ...)

Trong đoạn văn từ Năm 1945 ... nhưng vẫn dẻo dai, vững chắc :

a) Cảnh vật, sự việc :

- Cầu Long Biên từng đi vào sách giáo khoa.

- Đứng trên cầu Long Biên ngắm cảnh :

+ Màu xanh của bãi mía, ngô, nương dâu, vườn chuối.

+ Buổi chiều, đèn mọc như sao sa phía Hà Nội.

+ Nhìn xuống cầu nhớ đoàn quân bí mật ra đi năm 1946.

+ Nhìn bầu trời nhớ những năm tháng oanh liệt chống không lực Hoa Kì.

+ Những ngày nước cao : Sông Hồng đỏ rực cuồn cuộn chảy, ...

- Cảnh và việc cho ta biết trước nhiều sự kiện lịch sử :

+ Đặc biệt là đoàn quân ra đi năm 1946

+ Những lần giặc Mĩ ném bom và cây cầu bao lần thương tích

+ Đối chọi với lũ lụt hung dữ của dòng sông Hồng.

b) Việc trích dẫn một bài thơ và lời một bản nhạc có tác dụng gây ấn tượng mạnh mẽ, chân thực và cụ thể về một sự kiện lịch sử mà cầu Long Biên là một nhân chứng sống.

c) - Cách kể ở đoạn này bộc lộ rõ tình cảm của tác giả rõ ràng và tha thiết hơn đoạn trên. Người kể xưng tôi tức là kể về chiếc cầu thông qua cảm nhận riêng tư, nó là hồi ức của kỉ niệm. Tác giả đã kết hợp kể, tả và bộc lộ cảm xúc khiến cho những kỉ niệm trở thành nhân chứng sinh động, có hồn.

- Việc sử dụng từ ngữ rất gợi cảm :

+ Nhìn từ xa cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng (hình ảnh so sánh)

+ Chiều xuống ... những ánh đèn mọc lên như sao sa (so sánh gợi cảm qua "ánh sao xa") gợi lên bao quyến rũ và khát khao (biểu đạt trạng thái tâm hồn yêu thương và muốn yêu hơn).

+ Những nhịp cầu tả tơi như máu ứa (miêu tả so sánh biểu hiện sự đau xót), nhưng cây cầu vẫn mênh mông sừng sững giữa mênh mông trời nước (khâm phục, kính trọng).

Câu 4 : Đọc đoạn đầu và đoạn cuối của bài văn.

a) Vì sao tác giả lại đặt tên cho bài văn là Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử ? Có thể thay từ chứng nhân bằng chứng tích (dấu tích, hiện vật có giá trị làm chứng cho sự việc đã qua) được không ? Hãy tóm tắt những sự kiện lịch sử mà cầu Long Biên đã chứng kiến và nêu lên ý nghĩa của các tính từ : sống động, đau thương, anh dũng.

b) Hãy so sánh giá trị nghệ thuật của câu cuối bài văn và câu rút gọn sau đây :

Còn tôi, tôi cố gắng truyền tình yêu cây cầu của mình vào trái tim họ, để du khách ngày càng xích lại gần với đất nước Việt Nam.

- Vì sao nhịp cầu bằng thép của cầu Long Biên lại có thể trở thành nhịp cầu vô hình nối những con tim ?

Trả lời :

a) Tác giả đặt tên cho bài viết là Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử, không thể thay chứng nhân bằng chứng tích, bởi vì : cách dùng chứng nhân là dùng thủ pháp nhân hóa. cách này giúp người đọc có cảm giác tác giả đã thổi hồn vào sự vật, coi cầu Long Biên là người đương thời của những thăng trầm lịch sử :

Những sự kiện lịch sử mà cầu Long Biên đã "chứng kiến" :

- Cuộc kháng chiến chống Pháp với sự kiện đầu năm 1947 - khi Trung đoàn thủ đô rút khỏi Hà Nội hưởng ứng Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Bác Hồ.

- Năm 1972, cầu Long Biên bị giặc Mĩ trút bon đánh phá.

Cầu Long Biên với quá nhiều tồn tại của mình đã trở thành chứng nhân sống động, đau thương và anh dũng của lịch sử dân tộc Việt Nam nói chung và cả của thủ đô Hà Nội nói riêng.

b) So câu cuối bài với câu rút gọn : Còn tôi, tôi cố gắng truyền tình yêu cây câu của mình vào trái tim họ, để du khách ngày càng xích lại gần với đất nước Việt Nam. Câu cuối trong bài văn tuy dài hơn nhưng có sắc thái biểu cảm rõ hơn nhờ cách diễn đạt gợi những liên tưởng thú vị (nhịp cầu vô hình).

Sở dĩ có thể nói nhịp cầu bằng thép của cầu Long Biên lại có thể trở thành nhịp cầu vô hình nối những con tim bởi vì : cầu Long Biên là chứng nhân lịch sử "sống động, đau thương và anh dũng" của người Việt Nam khiến khách du lịch nước ngoài phải "trầm ngâm", "đứng ở nhiều góc độ, ghi lại hình ảnh chiếc cầu" mỗi khi đến thăm nơi đây.