Soạn bài Bức tranh của em gái tôi

I. Đọc - Hiểu văn bản

Câu 1 : Kể tóm tắt truyện Bức tranh của em gái tôi.

Kiều Phương là cô bé hay lục lọi đồ vật và bôi bẩn mặt mình. Hóa ra em tự chế màu vẽ và vẽ rất đẹp.

Người anh khi phát hiện ra em có tài năng thì ghen tị và mặc cảm, tình cảm với em gái không thân như trước.

Nhờ đi xem bức tranh giải nhất của em gái, người anh nhận ra tấm lòng nhân hậu của em đồng thời cũng nhận ra những hạn chế, thiếu sót của mình.

Câu 2 : Suy nghĩ rồi thảo luận với các bạn trong nhóm về những điểm sau :

a) Nhân vật chính trong truyện là ai ? (Kiều Phương, người anh trai hay cả hai ?) Vì sao em lại cho đó là nhân vật chính ?

b) Truyện được kể theo lời của nhân vật nào ? Việc lựa chọn vai kể như vậy có tác dụng gì ?

Trả lời :

a) Nhân vật chính trong truyện là hai anh em Kiều Phương. Vì hai nhân vật này được tác giả quan tâm nói đến xuyên suốt truyện. Tuy nhiên nhân vật người anh được tác giả kể về diễn biến tâm trạng nhiều hơn.

b) Truyện được kể theo lời và ý nghĩ của người anh. Cách kể này có tác dụng : tạo ra sự gần gũi về tâm lí của nhân vật người anh và Kiều Phương. Mặc khác nó giúp cho nhân vật kể chuyện tự soi xét, đánh giá những tình cảm, ý nghĩ của mình, bộc lộ một cách chân thành những ý nghĩ thầm kín.

Câu 3 : Đọc kĩ lại truyện, chú ý đến tâm trạng của người anh (nhân vật kể chuyện) và cho biết :

a) Diễn biến tâm trạng của nhân vật người anh qua các thời điểm : từ trước cho đến lúc thấy em gái tự chế màu vẽ, khi tài năng hội họa ở em gái được phát hiện, khi lén xem những bức tranh em gái đã vẽ và khi đứng trước bức tranh được giải nhất của em gái trong phòng trưng bày.

b) Vì sao khi tài năng hội họa ở em gái mình được phát hiện, người anh lại có tâm trạng không thể thân với em gái như trước kia được nữa ?

c) Giải thích tâm trạng của người anh khi đứng trước bức tranh "Anh trai tôi" của em gái : Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ.

Trả lời :

a) Diễn biến tâm trạng của người anh :

- Từ đầu cho đến khi thấy em gái tự chế màu vẽ : Người anh rất tò mò và hiếu kì ("Tôi bắt gặp; Tôi quyết định theo dõi ...").

- Khi tài năng hội họa của cô em gái được phát hiện : Người anh mặc cảm, ghen tị với tài năng của em gái (Tôi luôn cảm thấy mình bất tài...; Tôi chỉ muốn gục xuống khóc... ; chỉ cần một lỗi nhỏ của nó là tôi gắt um lên...)

- Khi đứng trước bức anh "Anh trai tôi" được giải nhất : Người anh rất nhạy cảm, trung thực, nhận ra được hạn chế của bản thân (Tôi giật sững người -> ngỡ ngàng -> hãnh diện -> xấu hổ -> nhìn như thôi miên...)

b) Khi tài năng hội họa của em gái mình được phát hiện, người anh có tâm trạng không thể thân với em gái được bởi vì "luôn thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài". Hành động ngồi bên bàn học muốn gục xuống khóc; chỉ cần một lỗi nhỏ của em gái là gắt um lên và sau đó xem bức tranh và nén tiếng thở dài cho thấy sự tự ti mặc cảm đã dẫn tới sự ghen tị nhỏ nhen ở người anh rất bất công với cô em gái của mình.

c) Tâm trạng "ngỡ ngàng", là bởi quá bất ngờ, hãnh diện là bởi thấy mình rất đẹp, cả về mặt lí trí lẫn tâm hồn, khuôn mặt "tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ"; xấu hổ là do hối hận bởi mình không xứng đáng với tâm hồn và lòng nhân hậu của em gái mình.

Câu 4 : Em hiểu như thế nào về đoạn kết của truyện (Tôi không trả lời mẹ ... lòng nhân hậu của em con đấy) ? Qua đó, em có cảm nghĩ gì về nhân vật người anh ?

Đoạn kết tác phẩm, người anh không trả lời câu hỏi mộc mạc của em mà cậu ta lại hiểu câu nói đó đầy ẩn ý. Cậu muốn mẹ hiểu mình đang hối hận và đã có thái độ hoàn toàn khác với người em nhân hậu.

Rõ ràng người anh cũng có một tâm hồn nhạy cảm và trung thực, biết nhận ra những điều chưa tốt ở mình.

Câu 5 : Em có cảm nhận gì về nhân vật cô em gái trong truyện ? Điều gì khiến em cảm mến nhất ở nhân vật này (tài năng, sự hồn nhiên, lòng độ lượng, nhân hậu, ...) ?

Nhân vật Kiều Phương là một cô bé hồn nhiên. Phương tự chế màu vẽ, ham học vẽ. Cái tên Mèo (lem nhem, xấu xí) do người anh đặt không hề làm cho Phương mất lòng. Khi được phát hiện có tài năng hội họa, Phương vẫn đối xử bình thường với mọi người. Người anh dù xét nét, gắt um lên, nhưng Phương vẫn yêu quý anh, vẫn chọn anh làm đối tượng vẽ tranh vì anh là "thân thuộc nhất". Kiều Phương là người độ lượng và nhân hậu. Và sự nhân hậu đó đã làm cho người anh có cái nhìn đúng hơn về mình và mọi người.

II. Luyện tập

Câu 1 : Viết một đoạn văn thuật lại tâm trạng của người anh trong truyện khi đứng trước bức tranh được giải nhất của em gái.

Đoạn văn tham khảo 

Nhìn bức tranh vừa hao hao giống mình vừa như từ một thế giới cổ tích nào đến, tôi ngờ ngợ. Mắt tôi như dán vào dòng chữ nắn nót của Kiều Phương đề ở góc tranh: "Anh trai tôi". Tôi thật hãnh diện, nhưng ngay khi gặp cặp mắt cười và cái kéo tay thân thiện nhõng nhẽo của em gái mình, tôi thấy mặt tê tê, máu kéo lên rần rật. Chẳng lẽ dưới mắt em gái tôi, một người anh luôn gắt gỏng và rất ít tỏ ra thiện cảm với nó lại đẹp trong ánh sáng và trời xanh như thế. Cảm xúc đan xen, niềm hãnh diện len vào, hãnh diện vì có cô em gái tài năng, nhân hậu. Sau đó là nỗi xấu hổ, anh không ngờ dưới mắt em mình anh hoàn hảo đến vậy, còn anh thì...

Câu 2 : Giả định một thành viên trong lớp hoặc gia đình em đạt được thành tích xuất sắc nào đó. Em thử hình dung và tả lại thái độ của những người xung quanh trước thành tích ấy.

Có thể cùng một lớp nhưng thái độ của mỗi người sẽ khác nhau ;

- Có nhiều người rất vui khi bạn mình đạt thành tích xuất sắc : Niềm vui có thể ồn ào của những người bạn trai, lặng lẽ mà tế nhị của bạn gái; có thể biểu lộ bằng lời nói hay hành động.

- Một số ít sẽ ghen tị và buồn những rồi sẽ tự mình thay đổi để cùng chung vui với bạn.