Soạn bài Đọc thêm Tự do trích - P.Ê-luy-a - Ngữ văn 12 tập 1

  Đọc kĩ bài Tự do để hiểu được chủ đề tác phẩm. Tìm hiểu cách liệt kê các hình ảnh trong bài thơ (chú ý tính chất hình ảnh thị giác)
 

      Chủ đề tác phẩm : Mỗi một khổ thơ, đều có sự lặp lại của cấu trúc câu : “Tôi viết tên em” là lần viết tên của cõi lòng, là lần viết của những tâm sự, trải nghiệm, những hình ảnh như những hồi chuông ngân đều đặn, sau những quãng lặng trầm của tiềm thức, dồn tất cả trữ lượng của thông tin, ý nghĩa của hình ảnh để nói đến khát vọng của tự do, sự thống thiết để cảm nhận giá trị, vẻ đẹp của tự do.
• Các hình ảnh liệt kê trong bài thơ, là những hình ảnh mang tính ngẫu nhiên, phù hợp với mạch cảm xúc, cấu tứ của bài thơ. Tuy nhiên, khi sử dụng giới từ : “Trên” – cấu trúc lặp lại, ở đầu mỗi câu thơ, tạo cảm giác những hình ảnh như có một dây chuyền liên kết với nhau đang chạy dài trước mắt , tạo ra kết cấu trùng lặp, phù hợp với ca khúc ngợi ca Tự Do và vẻ đẹp của nó. Chính những kết cấu đó của câu thơ , và sự lựa chọn hình ảnh mang tính chắt lọc , biểu trưng cho mạch nguồn cảm xúc tạo ra tính chất hình ảnh thị giác. 

Câu 2 - Trang 173 SGK ngữ văn 12 tập 1: Tìm hiểu câu kết “Tôi viết tên em” của mỗi khổ thơ ,cách lặp từ theo kiểu “xoáy tròn” ( Trên...Trên) và nhạc điệu bài thơ. Phân tích cách sử dụng đại từ em
 

• Cấu trúc được lặp lại trong mỗi khổ thơ: “Tôi viết tên em” :
Như một điệp khúc được ngân vang sau những chuỗi hình ảnh và lượng thông tin hình ảnh tác giả bày biện. Câu thơ như một sự đúc kết, tạo âm hưởng, nhạc điệu cho mỗi khổ thơ. 
Song, chính vì câu thơ đó chưa hoàn thiện cấu trúc trong câu thơ: “Tên em là ai ? là người , vật hay chủ thể chưa xác định?”  nên tạo cảm giác cuốn hút, ngân nga như một bản tình ca với âm hưởng của sự da diết, khao khát, sự thống thiết, như khắc vào tâm trí người đọc về thái độ của người viết với giá trị, sự ám ảnh về hai chữ: “TỰ DO” ở cuối bài thơ khi những hình ảnh dần khép lại. 
• Sử dụng cách lặp từ theo kiểu “xoáy tròn”: Trên... Trên
Về mặt hình thức nghệ thuật là biện pháp tạo nhạc điệu, nhịp điệu cho bài thơ 
Là cách khắc tạc ước muốn,cảm xúc , khát vọng của tác giả đối với mỗi chuỗi hình ảnh xuất hiện : từ những hình ảnh mang yếu tố cụ thể, cho đến những hình ảnh mang yếu tố tượng trưng , từ vùng không gian nhỏ hẹp đến không gian rộng lớn hơn song cũng là cách tối ưu hóa khát vọng của tác giả đối với tự do. 
• Sử dụng đại từ “em” như một cách nhân cách hóa, hình tượng hóa: TỰ DO, biến Tự Do trở thành chủ thể trữ tình, được tác giả hướng đến, gửi gắm tâm tư, tình cảm .

Câu 3 - Trang 173 SGK ngữ văn 12 tập 1: so sánh ý nghĩa của từ “Trên” được sử dụng nhiều lần trong bài để chỉ không gian và thời gian 
 

Các quãng không gian được sử dụng trong bài thơ mang yếu tố linh hoạt phù hợp với mạch cảm xúc phát triển của nhà thơ . 
Các không gian mang yếu tố trừu tượng : Hình ảnh rực vàng son, điều huyền diệu đêm đêm, các mùa gắn bó, ao mặt trời ẩm mốc v...v
Các không gian hữu hình, cụ thể : trên những trang sách, trên những trang vở, bàn học, cây xanh, đất cát, tuyết, sa mạc, rừng hoang, tổ chim, hoa trái v...v
Các không gian còn thuộc về tiềm thức, những khoảng lặng của cảm xúc, thì không gian xuất hiện như những tiếng thả của khát vọng tự do. Vì không gian và thời gian trong khái niệm siêu thực không phải là những chủ thể tách biệt hoàn toàn, mà có thể bị trộn lẫn, hòa hợp, để tô điểm cho ý tưởng và cảm xúc của người viết. 

Câu 4 - Trang 173 SGK ngữ văn 12 tập 1: Trong câu thơ “Tôi viết tên em” được lặp đi lặp lại, tôi có thể là tác giả và cũng có thể là những độc giả của bài thơ ,... Từ đó hãy suy luận để chỉ ra tính chất thánh ca của bài thơ này trong cuộc kháng chiến chống phát xít Đức.
 

     Tính chất thánh ca của bài thơ không hẳn chỉ nằm ở điệp khúc : “Tôi viết tên em” mà nằm ở âm hưởng của cấu trúc này. Nói về những đặc điểm, cảm quan cá nhân (thuộc về tác giả) nhưng lại có sức ảnh hưởng , tính liên kết với thời đại và khát vọng của những người dân Pháp lúc bấy giờ (thời kì bị Đức đóng chiếm)
     Mặt khác, cái “tôi” ở đây vừa được đặt trong mối quan hệ của tất thảy những con người thuộc mảnh đất Pháp, song còn vừa được đặt trong mối quan hệ với Em: Với tất cả không gian, thời gian, tâm tưởng, hoài niệm , kí ức, vui buồn, những khái niệm đan xen , Em như chiếm trọn những nghĩ suy, tâm tưởng, sự hình thành nên thế giới của “tôi” và khi người ta vỡ lẽ ra được tiếng gọi tên em: “TỰ DO” thì bài thơ như một câu chuyện cá thể được vỡ ra thành trăm mảnh, trở thành câu chuyện của thời đại, câu chuyện của vạn người, câu chuyện mang tính chất của một thánh ca. 
    Tự do trở thành phép “cứu cánh” khiến cho tất cả những dòng thơ trước đó, những hình ảnh gài gắm đan xen trước đó như đang trút cả về nó, xây dựng ,bồi đắp cho giá trị của em, của TỰ DO