Soạn bài Tổng kết phần Tiếng Việt hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
I. NỘI DUNG CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
II. LUYỆN TẬP
Đọc đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu nêu bên dưới:
" Hôm sau .... thật sướng"
" Hôm sau .... thật sướng"
Yêu cầu:
1. Phân tích sự đổi vai và luân phiên lượt lời trong hoạt động giao tiếp trên? Những đặc điểm của giao tiếp ở dạng ngôn ngữ nói thể hiện qua những chi tiết nào trong đoạn trích (chú ý lời kể chuyện của tác giả và lời của các nhân vật)
1. Phân tích sự đổi vai và luân phiên lượt lời trong hoạt động giao tiếp trên? Những đặc điểm của giao tiếp ở dạng ngôn ngữ nói thể hiện qua những chi tiết nào trong đoạn trích (chú ý lời kể chuyện của tác giả và lời của các nhân vật)
2. Các nhân vật giao tiếp có vị thế xã hội quan hệ thân sơ và những đặc điểm gì riêng biệt? Phân tích sự chi phối điều đó đến nội dung và cách thức trong lượt lời đầu tiên của lão Hạc.
3. Hãy phân tích nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong câu: "Bấy giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết! "
4. Trong đoạn trích có hoạt động giao tiếp ở dạng nói giữa hai nhân vật, đồng thời khi người đọc đọc đoạn trích (hoặc cả truyện lão hạc) lại có một hoạt động giao nữa giữa nhà văn Nam Cao và người đọc. Hãy chỉ ra sự khác biệt giữ hai hoạt động giao tiếp đó.
Lời giải:
I. NỘI DUNG CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
II. LUYỆN TẬP
Câu 3 trang 181 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Hãy phân tích nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong câu: "Bấy giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết! "
Đọc đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu nêu bên dưới:
" Hôm sau .... thật sướng"
" Hôm sau .... thật sướng"
Yêu cầu:
Câu 1 trang 181 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Phân tích sự đổi vai và luân phiên lượt lời trong hoạt động giao tiếp trên? Những đặc điểm của giao tiếp ở dạng ngôn ngữ nói thể hiện qua những chi tiết nào trong đoạn trích (chú ý lời kể chuyện của tác giả và lời của các nhân vật)
Sự đổi vai và luân phiên lượt lời trong hoạt động giao tiếp trên là:
-Hai nhân vật: Lão Hạc và ông giá luân phiên đổi vai lượt lời.
- Đoạn trích rất đa dạng về ngữ điệu: ban đầu Lão Hạc nói với giọng thông báo, giọng than thở, đau khổ, có lúc nghẹn lời (..). Lúc đầu, ông giáo hỏi với giọng ngạc nhiên, giọng vỗ về an ủi và cuối cùng là giọng bùi ngùi.
-Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ nói ở đoạn trích trên, nhân vật giao tiếp còn cử dụng các phương tiện hỗ trợ, nhất là nhân vật Lão Hạc
-Từ ngữ dùng trong đoạn trích khá đa dạng, nhất là những từ ngữ mang tính khẩu ngữ.
Câu 2 trang 181 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Các nhân vật giao tiếp có vị thế xã hội quan hệ thân sơ và những đặc điểm gì riêng biệt? Phân tích sự chi phối điều đó đến nội dung và cách thức trong lượt lời đầu tiên của lão Hạc. -Hai nhân vật: Lão Hạc và ông giá luân phiên đổi vai lượt lời.
- Đoạn trích rất đa dạng về ngữ điệu: ban đầu Lão Hạc nói với giọng thông báo, giọng than thở, đau khổ, có lúc nghẹn lời (..). Lúc đầu, ông giáo hỏi với giọng ngạc nhiên, giọng vỗ về an ủi và cuối cùng là giọng bùi ngùi.
-Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ nói ở đoạn trích trên, nhân vật giao tiếp còn cử dụng các phương tiện hỗ trợ, nhất là nhân vật Lão Hạc
-Từ ngữ dùng trong đoạn trích khá đa dạng, nhất là những từ ngữ mang tính khẩu ngữ.
Sự chi phối đến nội dung và cách thức giao tiếp:
- Lão Hạc là một lão nông nghèo khổ, cô đơn. Vợ chết. Anh con trai bỏ đi làm ăn xa. Lão Hạc chỉ có Cậu Vàng là "người thân" duy nhất.
- Ông giáo là một trí thức nghèo sống ở nông thôn. Hoàn cảnh của ông giáo cũng hết sức bi đát.
- Quan hệ giữa ông giáo và Lão Hạc là quan hệ hàng xóm láng giềng. Lão Hạc có việc gì cũng tâm sự, hỏi ý kiến ông giáo.
Những điều nói trên chi phối đến nội dung và cách thức nói của các nhân vật. Trong đoạn trích, ở lời thoại thứ nhất của Lão Hạc ta thấy rõ:
- Nội dung của lời thoại: Lão Hạc thông báo với ông giáo về việc bán "Cậu Vàng".
- Cách thức nói của Lão Hạc: nói ngay, nói ngắn gọn, thông báo trước rồi mới hô gọi (ông giáo ạ!) sau.
- Sắc thái lời nói: Đối với sự việc (bán con chó), Lão Hạc vừa buồn vừa đau (gọi con chó là "cậu Vàng", coi việc bán nó là giết nó: "đi đời rồi"). Đối với ông giáo, Lão Hạc tỏ ra rất kính trọng vì mặc dù ông giáo ít tuổi hơn nhưng có vị thế hơn (gọi là "ông" và thêm đệm từ "ạ" ở cuối).
- Lão Hạc là một lão nông nghèo khổ, cô đơn. Vợ chết. Anh con trai bỏ đi làm ăn xa. Lão Hạc chỉ có Cậu Vàng là "người thân" duy nhất.
- Ông giáo là một trí thức nghèo sống ở nông thôn. Hoàn cảnh của ông giáo cũng hết sức bi đát.
- Quan hệ giữa ông giáo và Lão Hạc là quan hệ hàng xóm láng giềng. Lão Hạc có việc gì cũng tâm sự, hỏi ý kiến ông giáo.
Những điều nói trên chi phối đến nội dung và cách thức nói của các nhân vật. Trong đoạn trích, ở lời thoại thứ nhất của Lão Hạc ta thấy rõ:
- Nội dung của lời thoại: Lão Hạc thông báo với ông giáo về việc bán "Cậu Vàng".
- Cách thức nói của Lão Hạc: nói ngay, nói ngắn gọn, thông báo trước rồi mới hô gọi (ông giáo ạ!) sau.
- Sắc thái lời nói: Đối với sự việc (bán con chó), Lão Hạc vừa buồn vừa đau (gọi con chó là "cậu Vàng", coi việc bán nó là giết nó: "đi đời rồi"). Đối với ông giáo, Lão Hạc tỏ ra rất kính trọng vì mặc dù ông giáo ít tuổi hơn nhưng có vị thế hơn (gọi là "ông" và thêm đệm từ "ạ" ở cuối).
Câu 3 trang 181 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Hãy phân tích nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong câu: "Bấy giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết! "
* Nghĩa sự việc và nghĩa hình thái trong câu: "Bấy giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết!":
- Nghĩa sự việc: thông báo việc con cho biết nó chết (cu cậu biết là cu cậu chết).
- Nghĩa tình thái:Người nói rất yêu quý con chó (gọi nó là "cu cậu"). Việc con chó biết là nó chết là một bất ngờ (bấy giờ …mới biết là…).
- Nghĩa sự việc: thông báo việc con cho biết nó chết (cu cậu biết là cu cậu chết).
- Nghĩa tình thái:Người nói rất yêu quý con chó (gọi nó là "cu cậu"). Việc con chó biết là nó chết là một bất ngờ (bấy giờ …mới biết là…).
Câu 4 trang 181 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Trong đoạn trích có hoạt động giao tiếp ở dạng nói giữa hai nhân vật, đồng thời khi người đọc đọc đoạn trích (hoặc cả truyện lão hạc) lại có một hoạt động giao nữa giữa nhà văn Nam Cao và người đọc. Hãy chỉ ra sự khác biệt giữ hai hoạt động giao tiếp đó.
Trong đoạn trích có hoạt động giao tiếp ở dạng nói giữa hai nhân vật, đồng thời khi người đọc đọc đoạn trích lại có một hoạt động giao tiếp giữa họ với nhà văn Nam Cao:
- Hoạt động giao tiếp ở dạng nói giữa hai nhân vật là hoạt động giao tiếp trực tiếp có sự luân phiên đổi vai lượt lời, có sự hỗ trợ bởi ngữ điệu, cử chỉ, ánh mắt,…Có gì chưa hiểu, hai nhân vật lại có thể trao đổi qua lại.
- Hoạt động giao tiếp giữa nhà văn Nam Cao và bạn đọc là hoạt động giao tiếp gián tiếp (dạng viết). Nhà văn tạo lập văn bản ở thời điểm và không gian cách biệt với người đọc.
- Hoạt động giao tiếp ở dạng nói giữa hai nhân vật là hoạt động giao tiếp trực tiếp có sự luân phiên đổi vai lượt lời, có sự hỗ trợ bởi ngữ điệu, cử chỉ, ánh mắt,…Có gì chưa hiểu, hai nhân vật lại có thể trao đổi qua lại.
- Hoạt động giao tiếp giữa nhà văn Nam Cao và bạn đọc là hoạt động giao tiếp gián tiếp (dạng viết). Nhà văn tạo lập văn bản ở thời điểm và không gian cách biệt với người đọc.
+ Mở rộng xem đầy đủ