Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát Cao Bá Quát
1. Phân tích ý nghĩa tượng trưng của các yếu tố tả thực hình ảnh người đi trên bãi cát.
2. Hãy giải thích nội dung và chỉ ra sự liên kết ý nghĩa của sáu câu thơ " Không học được tiên ông phép ngủ ... Người say vô số, tỉnh bao người?".
3. Tâm trạng của lữ khách khi đi trên bãi cát là gì? Hãy cho biết tầm tư tưởng của Cao Bá Quát thể hiện qua tâm trạng đó.
4. Phân tích ý nghĩa của nhịp điệu bài thơ đối với việc diễn tả cảm xúc và suy tư của nhân vật trữ tình.
Lời giải:
I. Tìm hiểu tác phẩm
1. Tác giả
- Cao Bá Quát (1809?- 1855) tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mẫn Hiên
- Ông là một nhà thơ có tài năng và bản lĩnh, được người đương thời tôn là “Thánh Quát”
- Thơ ông bộc lộ sự phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến, chứa đựng tư tưởng khai sáng có tính chất tự phát.
2. Tác phẩm
- “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” được sáng tác trong quá trình Cao Bá Quát lên kinh dự thi Hội, khi đi qua các tỉnh miền Trung đầy cát trắng.
- Thể loại: Thể thơ cổ, có tính chất tự do phóng khoáng không gò bó về số câu, độ dài của câu, niêm luật, bằng trắc, vần điệu.
- Chủ đề: “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” thể hiện sự chán ghét đối với con đường danh lợi tầm thường và niềm khát khao thay đổi cuộc sống.
II. Hướng dẫn học bài
Câu 1. Phân tích ý nghĩa tượng trưng của các yếu tố tả thực hình ảnh người đi trên bãi cát.
- Những yếu tố tả thực:
+ Hình ảnh bãi cát được nhắc đi nhắc lại (điệp ngữ). Bãi cát được tả như núi muôn lớp, mênh mông vô tận, bãi cát lại bãi cát.
+ Hình ảnh một người đi đến mặt trời lặn vẫn chưa thôi, vừa đi vừa lệ tuôn đầy.
- Ý nghĩa tượng trưng: Hình ảnh bãi cát dài tượng trưng cho con đường đời xa xôi, mờ mịt.
Câu 2. Hãy giải thích nội dung và chỉ ra sự liên kết ý nghĩa của sáu câu thơ " Không học được tiên ông phép ngủ ... Người say vô số, tỉnh bao người?".
- Sáu câu thơ có vẻ rời rạc không gắn bó với nhau nhưng thực chất là một liên kết lô gích, chặt chẽ. Danh lợi (chỉ việc học hành, thi cử để đạt tới một vị trí trong chốn quan trường) chính là khái niệm xâu chuỗi toàn bộ đoạn thơ.
- Hai câu thơ: "Không học được tiên ông phép ngủ, - Trèo non, lội suối, giận khôn vơi" thể hiện nỗi chán nản của nhà thơ vì phải bỏ qua cao ngạo của tâm hồn để theo đuổi công danh như những người thường.
- Bốn câu thơ còn lại nói về sự cám dỗ của chuyện công danh đối với người đời. Sáu câu thơ như là bước chuẩn bị cho kết luận của tác giả: Cần phải thoát khỏi cơn say danh lợi vô nghĩa.
Câu 3. Tâm trạng của lữ khách khi đi trên bãi cát là gì? Hãy cho biết tầm tư tưởng của Cao Bá Quát thể hiện qua tâm trạng đó.
- Tâm trạng của lữ khách khi đi trên bãi cát là tâm trạng chán nản, mệt mỏi, muốn buông bỏ.
- Tầm tư tướng cao rộng của nhà thơ: nhà thơ nhận ra tính chất vô nghĩa việc các sĩ tử theo đuổi công danh bằng con đường thi cử trong xã hội lúc bấy giờ. Nhận ra con đường danh lợi đầy nhọc nhằn, đầy chông gai, Cao Bá Quát đã thấy không thể cứ đi trên bãi cát danh lợi đó mãi được mà cần tìm một con đường khác.
Câu 4. Phân tích ý nghĩa của nhịp điệu bài thơ đối với việc diễn tả cảm xúc và suy tư của nhân vật trữ tình.
- Bài ca ngắn đi trên bãi cát là một bài thơ thuộc loại cổ thể có phần tự do về kết cấu, về vần và nhịp điệu.
III. Luyện tập
Qua bài thơ này, anh (chị) hãy thử lí giải vì sao Cao Bá Quát đã khởi nghĩa chống nhà Nguyễn.
- Từ toàn bộ bài thơ thấy toát lên Cao bá Quát là một người trí thức trung thực, đầy tinh thần trách nhiệm với đất nước; ông bản lĩnh, quyết không chịu xoáy vào con đường danh lợi như bao người tầm thường khác.
- Trong ông luôn tiềm chứa ước muốn đổi thay thực trạng xã hội, quyết không chấp nhận thực tại.
=> Đó là một phần nguyên nhân giải thích lí do khiến ông đã tham gia cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình phong kiến nhà Nguyễn.
- Từ toàn bộ bài thơ thấy toát lên Cao bá Quát là một người trí thức trung thực, đầy tinh thần trách nhiệm với đất nước; ông bản lĩnh, quyết không chịu xoáy vào con đường danh lợi như bao người tầm thường khác.
- Trong ông luôn tiềm chứa ước muốn đổi thay thực trạng xã hội, quyết không chấp nhận thực tại.
=> Đó là một phần nguyên nhân giải thích lí do khiến ông đã tham gia cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình phong kiến nhà Nguyễn.
+ Mở rộng xem đầy đủ