Soạn bài Khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX

1. Nêu những điểm chung và điểm riêng của hai thành phần văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm.

2. Dựa vào kiến thức được trình bày trong mục II, lập bảng tổng kết về tình hình phát triển của văn học Việt Nam thời trung đại theo mẫu:

3. Nêu một số tác phẩm văn học đã học trong chương trình THCS để làm sáng tỏ những đặc điểm lớn về nội dung của văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX.

4. Văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX có những đặc điểm lớn nào về nghệ thuật? Từ đó hãy chỉ ra cách đọc văn học trung đại có điểm gì khác với cách đọc văn học hiện đại.

Câu 1: Nêu những điểm chung và điểm riêng của hai thành phần văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm.

 

Trả lời:

- Điểm chung:

 + Đều là các sáng tác của người Việt, mang đậm nét tính cách, phong tục của người Việt. 

+ Đều phát triển trên cơ sở văn tự của người Hán.

+ Đều thể hiện được những vẫn đề gần gũi với hiện thực cuộc sống của người dân như tâm tư, tình cảm, đời sống sinh hoạt trong xã hội trung đại. 

+ Đều có được những thành tựu xuất sắc với các tác phẩm đạt tới đỉnh cao nghệ thuật của thể loại

- Điểm riêng:

+ Văn học chữ Hán:

Là bộ phận văn học ra đời sớm hơn, có vị trí quan trọng, được các triều đại phong kiến coi trọng hơn.

Gồm nhiều thể loại phong phú: chiếu, biểu, hịch, cáo, truyện truyền kì, kí sự, tiểu thuyết, chương hồi, phú, thơ cổ phong, thơ đường luật. Các thể loại này được sử dụng cả các văn bản hành chính của triều đình, vừa được dùng trong việc thể hiện tâm tư, đời sống của nhân dân. 

+ Văn học chữ Nôm:

Ra đời muộn hơn văn học chữ Hán (khoảng cuối thế kỉ XIII).

Là bộ phận không được giai cấp thống trị phong kiến coi trọng. 

Chủ yếu là thơ, với hai thể loại truyền thống là theo thể lục bát (nhiều sáng tác truyện thơ) và thể song thất lục bát (ngâm khúc), ngoài ra còn có thơ Nôm, thơ Đường luật, thơ Đường luật thất ngôn xen lục ngôn, hát nói…

 

Câu 2: Dựa vào kiến thức được trình bày trong mục II, lập bảng tổng kết về tình hình phát triển của văn học Việt Nam thời trung đại theo mẫu sau:

Câu 3: Nêu một số tác phẩm văn học đã học trong chương trình THCS để làm sáng tỏ những đặc điểm lớn về nội dung của văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX.

 

Trả lời:

- Nội dung cảm hứng yêu nước: Sông núi nước Nam, Chiếu dời đô, Bình Ngô đại cáo, Hịch tướng sĩ, Thuật hoài, … 

- Nội dung nhân đạo: Chuyện người con gái Nam Xương, Truyện Kiều, Bánh trôi nước, Chinh phụ ngâm, …

- Nội dung thế sự: Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh (Vũ Trung tùy bút), Lục Vân Tiên, Vũ trung tùy bút, …

 

Câu 4: Văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX có những đặc điểm lớn nào về nghệ thuật? Từ đó hãy chỉ ra cách đọc văn học trung đại có điểm gì khác với cách đọc văn học hiện đại.

 

Trả lời:

- Về nghệ thuật: văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX có những đặc điểm lớn như tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy phạm, khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị, tiếp thu tinh hoa văn học nước ngoài nhưng vẫn giữ gìn được nét truyền thống của nền văn học dân tộc. 

- Nội dung văn học trung đại nói nhiều đến cái chí khí, lí tưởng của người quân tử, đạo đức trong cách ứng xử hàng ngày của con người. Đây là điểm khác biệt khá lớn với văn học hiện đại. Với điều kiện tiếp thu nhiều thể loại văn học mới phù hợp, văn học hiện đại đi sâu hơn để khám phá đời sống riêng, thế giới nội tâm của con người

Về nghệ thuật: văn học trung đại với sử dụng nhiều điển tích, điển cố, hệ thống thi liệu mang tính quy phạm, hình ảnh trong văn học mang tính ước lệ tượng trưng, lời ít ý nhiều. Vì thế, để hiểu được nội dung của văn học giai đoạn này, người đọc cần nắm được nội dung của các thi liệu cổ, các cách diễn đạt sâu sắc cùng với cấu trúc ý thức xã hội, hệ tư tưởng phong kiến đó. 

Hình ảnh, hình tượng và cách diễn đạt của văn học hiện đại bình dị, gần gũi hơn với đời sống, nên có được lượng độc giả đông đảo hơn. 

 

GHI NHỚ

Khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX được gọi là văn học trung đại, gồm hai thành phần: văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm, phát triển qua bốn giai đoạn. Những đặc điểm lớn về nội dung là chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo và cảm hứng thế sự. Những đặc điểm lớn về nghệ thuật là tính quy phạm, tính trang nhã; vừa tiếp thu tinh hoa văn học nước ngoài, vừa sáng tạo những giá trị văn học mới mang bản sắc dân tộc.