Soạn bài Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
1. Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi.
Vua nhà Trần trịnh trọng hỏi các bô lão:
- Nước Đại Việt ta tuy là một nước nhỏ ở phương Nam nhưng luôn bị nước ngoài nhòm ngó. Tự cổ xưa đến giờ thật chưa có khi nào giặc mạnh và hung hãn như ngày nay. Chúng sẽ kéo sang năm mươi vạn quân, bảo rằng: “ Vó ngựa Mông Cổ đi đến đâu cỏ không mọc được ở chỗ ấy!”. Vậy nên liệu tính sao đây?
Mọi người xôn xao tranh nhau nói:
- Xin bệ hạ cho đánh!
- Thưa chỉ có đánh!
Nhà vua nhìn những khuôn mặt đẹp lồng lộng, hỏi lại một lần nữa:
- Nên hòa hay nên đánh?
Tức thì muôn miệng một lời:
- Đánh! Đánh!
Điện Diên Hồng như rung chuyển. Người người sục sôi.
(Theo Lê Văn, Hội nghị Diên Hồng)
a) Hoạt động giao tiếp được văn bản trên ghi lại diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp nào? Hai bên có cương vị và quan hệ với nhau như thế nào?
b) Trong hoạt động giao tiếp trên,các nhân vật giao tiếp lần lượt đổi vai (vai người nói, vai người nghe) cho nhau như thế nào? Người nói tiến hành những hành động cụ thể nào, còn người nghe thực hiện những hành động tương ứng nào?
c) Hoạt động giao giao tiếp trên diễn ra trong hoàn cảnh nào ? (Ở đâu? Vào lúc nào? Khi đó nước ta có sự kiện lịch sử gì?)
d) Hoạt động giao tiếp trên hướng vào nội dung gì?
e) Mục đích của cuộc giao tiếp (hội nghị) là gì? Cuộc giao tiếp có đạt được mục đích đó không?
e) Mục đích của cuộc giao tiếp (hội nghị) là gì? Cuộc giao tiếp có đạt được mục đích đó không?
2. Anh (chị) vừa học bài tổng quan văn học Việt Nam. Hãy cho biết:
a) Thông qua văn bản đó, hoạt động giao tiếp diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp nào?( Ai viết, ai đọc? Đặc điểm của các nhân vật đó về lứa tuổi, vốn sống, trình độ hiểu biết, ngề nghiệp, ...?)
b) Hoạt động giao tiếp đó được tiến hành trong hoàn cảnh nào? ( Hoàn cảnh có tổ chức, có kế hoạch của giáo dục nhà trường, hay là hoàn cảnh giao tiếp ngẫu nhiên, tự phát hàng ngày ...?)
a) Thông qua văn bản đó, hoạt động giao tiếp diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp nào?( Ai viết, ai đọc? Đặc điểm của các nhân vật đó về lứa tuổi, vốn sống, trình độ hiểu biết, ngề nghiệp, ...?)
b) Hoạt động giao tiếp đó được tiến hành trong hoàn cảnh nào? ( Hoàn cảnh có tổ chức, có kế hoạch của giáo dục nhà trường, hay là hoàn cảnh giao tiếp ngẫu nhiên, tự phát hàng ngày ...?)
c) Nội dung giao tiếp (thông qua văn bản đó) thuộc lĩnh vực nào? Về đề tài gì? Bao gồm những vấn đề cơ bản nào?
d) Hoạt động giao tiếp thông qua văn bản đo nhằm mục đích gì ( Xét từ phía người viết và phía người đọc)?
e) Phương tiện ngôn ngữ và cách tổ chức văn bản có đặc điểm gì nổi bật? (Dùng nhiều từ ngữ thuộc ngành khoa học nào? Văn bản có kết cấu rõ ràng với các đề mục lớn, nhỏ thể hiện tính mạch lạc, chặt chẽ ra sao?)
e) Phương tiện ngôn ngữ và cách tổ chức văn bản có đặc điểm gì nổi bật? (Dùng nhiều từ ngữ thuộc ngành khoa học nào? Văn bản có kết cấu rõ ràng với các đề mục lớn, nhỏ thể hiện tính mạch lạc, chặt chẽ ra sao?)
Lời giải:
Câu 1 :
a) Các nhân vật giao tiếp trong hoạt động giao tiếp : Vua Trần Nhân Tông, các bô lão và một số người khác.
b) Trong hoạt động giao tiếp trên, người nói và người nghe luôn đổi vai cho nhau.
Khi vua Trần Nhân Tông là người nói, các bô lão là người nghe, sau đó, các bô lão đưa ý kiến thì vua Trần lắng nghe.
c) Hoàn cảnh giao tiếp
- Địa điểm: tại điện Diên Hồng.
- Thời gian: Vào thời vua Trần Nhân Tông, khi giặc Nguyên - Mông đang đe dọa xâm chiếm bờ cõi nước ta.
d) Hoạt động giao tiếp trên hướng vào nội dung: thảo luận nhiệm vụ quốc gia khi có giặc ngoại xâm.
Vấn đề cụ thế là: Nên hòa ( đầu hàng) hay nên đánh?
e) Cuộc giao tiếp trên nhằm mục đích : hỏi ý kiến, kêu gọi tinh thần từ các bô lão, thông qua các bô lão để động viên, khích lệ toàn dân quyết tâm đánh giặc cứu nước.
Cuộc giao tiếp đã đạt được mục đích.
b) Trong hoạt động giao tiếp trên, người nói và người nghe luôn đổi vai cho nhau.
Khi vua Trần Nhân Tông là người nói, các bô lão là người nghe, sau đó, các bô lão đưa ý kiến thì vua Trần lắng nghe.
c) Hoàn cảnh giao tiếp
- Địa điểm: tại điện Diên Hồng.
- Thời gian: Vào thời vua Trần Nhân Tông, khi giặc Nguyên - Mông đang đe dọa xâm chiếm bờ cõi nước ta.
d) Hoạt động giao tiếp trên hướng vào nội dung: thảo luận nhiệm vụ quốc gia khi có giặc ngoại xâm.
Vấn đề cụ thế là: Nên hòa ( đầu hàng) hay nên đánh?
e) Cuộc giao tiếp trên nhằm mục đích : hỏi ý kiến, kêu gọi tinh thần từ các bô lão, thông qua các bô lão để động viên, khích lệ toàn dân quyết tâm đánh giặc cứu nước.
Cuộc giao tiếp đã đạt được mục đích.
Câu 2 :
a) Các nhân vật giao tiếp
Người viết SGK : có nhiều vốn sống, có trình độ hiểu biết sâu rộng (nhất là về văn học), hầu hết là những người đã từng nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy văn học
Người tiếp nhận SGK : giáo viên, học sinh lớp 10 toàn quốc.
b) Hoàn cảnh: Nhà trường, có chương trình, có tổ chức, kế hoạch dạy học.
c) Nội dung :
Các bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam. Đồng thời, bài viết tóm tắt tiến trình phát triển của lịch sử văn học và thành tựu của nó. Văn bản còn đưa ra những nét lớn về nội dung, nghệ thuật của văn học Việt Nam.
d) Mục đích của hoạt động giao tiếp:
- Xét từ phía người viết: Cung cấp những tri thức cơ bản về nền văn học Việt Nam.
- Xét từ phía người tiếp nhận: Tiếp thu những kiến thức về văn học Việt Nam.
e) Đặc điểm:
a) Các nhân vật giao tiếp
Người viết SGK : có nhiều vốn sống, có trình độ hiểu biết sâu rộng (nhất là về văn học), hầu hết là những người đã từng nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy văn học
Người tiếp nhận SGK : giáo viên, học sinh lớp 10 toàn quốc.
b) Hoàn cảnh: Nhà trường, có chương trình, có tổ chức, kế hoạch dạy học.
c) Nội dung :
Các bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam. Đồng thời, bài viết tóm tắt tiến trình phát triển của lịch sử văn học và thành tựu của nó. Văn bản còn đưa ra những nét lớn về nội dung, nghệ thuật của văn học Việt Nam.
d) Mục đích của hoạt động giao tiếp:
- Xét từ phía người viết: Cung cấp những tri thức cơ bản về nền văn học Việt Nam.
- Xét từ phía người tiếp nhận: Tiếp thu những kiến thức về văn học Việt Nam.
e) Đặc điểm:
- Phương tiện ngôn ngữ : mạch lạc, chặt chẽ, cụ thể ; dùng phương pháp khoa học phối hợp với thuyết minh, trong đó chủ yếu là phong cách khoa học để nêu tri thức.
- Cách tổ chức văn bản: Được kết cấu thành các phần mục rõ ràng, trong đó có các đề mục lớn, nhỏ, trình bày một cách rành mạch, có trình tự hợp lí.
Ghi nhớ:* Hoạt động giao tiếp là hoạt động trao đổi thông tin của con người trong xã hội, được tiến hành chủ yếu bằng phương tiện ngôn ngữ (dạng nói hoặc dạng viết), nhằm thực hiện những mục đích về nhận thức, về tình cảm, về hành động,...* Mỗi hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ có hai quá trình: tạo lập văn bản (do người nói, người viết thực hiện) và lĩnh hội văn bản (do người nghe, người đọc thực hiện). Hai quá trình này diễn ra trong quan hệ tương tác.
* Các nhân tố chi phối hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: nhân vật giao tiếp, hoàn cảnh giao tiếp, nội dung giao tiếp, mục đích giao tiếp, phương tiện và cách thức giao tiếp.
+ Mở rộng xem đầy đủ