Soạn bài Chọn sự việc, chi tiêt tiêu biểu trong bài văn tự sự
I – KHÁI NIỆM
II – CÁCH CHỌN SỰ VIỆC, CHI TIẾT TIÊU BIỂU
1.
Đọc lại Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy, cho biết :
a) Tác giả dân gian kể chuyện gì ? (Về tình cha con? Về tình vợ chồng chung thủy? Về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của ông cha ta xưa ?).
b) Trong truyện có sự việc Trọng Thủy và Mị Châu chia tay nhau, Trọng Thủy hỏi Mị Châu : […] Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu ?’’ (chi tiết 1). Mị Châu đáp : “Thiếp có áo gấm lông ngỗng […] đi đến đâu sẽ rứt lông ngỗng mà rắc ở ngã ba đường để làm dấu” (chi tiết 2).
Theo anh (chị), có thể coi sự việc và chi tiết trên là những sự việc và chi tiết tiêu biểu trong Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy không, vì sao ? (Nếu không kể sự việc đó hoặc bỏ chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng để làm dấu thì câu chuyện có tiếp nối được không, vì sao?)
2. Tưởng tượng người con trai lão Hạc (nhân vật chính trong truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao) trở về làng vào một hôm sau Cách mạng tháng Tám 1945 như sau:
Về tới đầu làng, thấy cảnh xóm làng tuy còn xơ xác, tiêu điều, nhưng khí thế cách mạng sôi nổi, anh bồi hồi nhớ lại những kỉ niệm xưa... Anh tìm gặp ông Giáo, được nghe kể về cha mình, rồi theo ông đi viếng mộ cha. Sau mấy ngày thăm hỏi bà con làng xóm và bạn bè cũ, anh gửi lại ông giáo những di vật của cha, tạm biệt quê hương, nhưng không như lần trước, lần này anh đi làm nhiệm vụ của người cách mạng.
Anh (chị) hãy chọn một sự việc tiếp sau đó rồi kể lại với một chi tiết tiêu biểu.
3. Từ những việc làm trên, anh (chị) hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu cho bài văn tự sự.
III - LUYỆN TẬP
1. Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:
1. Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:
HÒN ĐÁ XÙ XÌ
Tôi thường tiếc cho hòn đá xù xì trước cửa nhà mình: nó đen sì sì nằm sấp ở đó như con trâu, chẳng ai biết nó có từ bao giờ, chẳng ai để ý đến nó. Mỗi mùa gặt hái, phơi rơm rạ trước cổng, bà nội lại bảo: "Hòn đá vướng quá, bao giờ mới vần nó đi được".
Bác tôi làm nhà muốn lấy đá xây tường, nhưng khổ một nỗi nó chẳng ra hình thù gì cả, không bằng phẳng, không góc cạnh, dùng búa đục thì tốn sức quá, chẳng bằng ra bãi sông gần đó thả sức chọn đá bác về còn tốt hơn chán vạn. Nhà xây xong, làm bậc hè, bác tôi cũng không chọn đến nó. Năm ấy, có bác thợ đá về làng, đục đẽo cho gia đình tôi chiếc cối. Bà nội tôi bảo: "Lấy quách hòn đá này, khỏi phải vần từ xa". Bác thợ đá ngắm nghĩa mãi, rồi lắc đầu, chê chất đá mịn quá không dùng được.
[...] Nó nằm lặng lẽ ở đó, bóng râm của cây hòe bên sân không che được nó, hoa cũng chẳng bao giờ mọc trên mình nó. Cỏ dại mọc, dâu leo lan dần phủ lên nó một lớp rêu xanh màu đen lốm đốm. Bọn trẻ chúng tôi cũng ghét hòn đá, đã từng rủ nhau vần đi, song không vần nổi. Tuy luôn luôn mắng chê nó, song chẳng biết làm thế nào, đành kệ nó nằm chết gì ở đó.
[...] Cuối cùng một hôm, có một nhà thiên văn về làng. Ông đi qua ngõ nhà tôi, chợt phát hiện ra hòn đá này, ánh mắt cứ cuốn hút vào nó. Ông đã ở lại không đi nữa, và sau đó lại có vài người kéo đén, bảo đó là hòn đá rơi từ vũ trụ xuống đã hai ba trăm năm, là một hòn đá rất ghê gớm. Sau đó không lâu, một chiếc ô tô đến đã cẩn thận chở hòn đá đi.
Chuyện này khiến bọn tôi đứa nào cũng hết sức ngạc nhiên. Hòn đá vừa xù xì, xấu xí, vừa tai quái này, thì ra từ trên trời rơi xuống. Nó đã từng vá trời, đã từng tỏa nhiệt, tỏa ánh sáng trên trời. Tổ tiên của chúng ta có lẽ đã nhìn thấy nó, nó đã đem lại cho tổ tiên ánh sáng, lòng ngưỡng mộ và sự ước ao, song nó đã rơi xuống trong bùn đất, trong cỏ hoang, nằm ở đấy mấy trăm năm ư?
Bà nội bảo:
- Thật chẳng thể nhận ra, hòn đá không bình thường, ngay đến tường cũng không xây nổi, bậc lên xuống cũng chẳng thể lát được!
- Nó xấu xí quá mà! - Nhà thiên văn bảo
- Đúng, nó xấu xí quá.
- Nhưng đó chính là cái đẹp của nó - Nhà thiên văn nói tiếp. - Nó lấy xấu làm đẹp.
- Lấy xấu làm đẹp ư?
- Đúng, xấu đến tận cùng là đẹp đến tận cùng. Chính vì thế nó không phải là hòn đá bướng bỉnh thông thường, đương nhiên không thể xây tường, lát bậc lên xuống, không thể điêu khắc và giặt vò quần áo. Nó không phải là thứ để làm những trò ấy, cho nên thường bị người ta chê bai.
Bà nội đỏ mặt. Tôi cũng đỏ mặt.
Tôi cảm thấy xấu hổ cho minh, đồng thời cảm thấy cái vĩ đại của hòn đá, thậm chí tôi còn oán giận hòn đá tại sao đã im lặng chịu đựng tất cả bao nhiêu năm nay? Song tôi lại lập tức cảm nhận sâu sắc sự vĩ đại của hòn đá đã sống âm thầm và không sợ hiểu lầm.
(Theo Giả Bình Ao, Cây Phật, in trong Tản văn, NXB Văn học, Hà Nội 2003)
a) Khi kể lại chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Có làm như thế được không, vì sao ?
b) Từ đó, anh (chị) có thể rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự (hoặc kể chuyện)?
2. Đọc đoạn trích Uy-lít-xơ trở về (trích sử thi Ô – đi – xê), anh (chị) hãy cho biết:
- Hô – me – rơ kể chuyện gì?
- Ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng, đó là sự việc gì, được kể bằng những chi tiết tiêu biểu nào? Có thể coi đây là thành công của Hô – me – rơ trong nghệ thuật kể chuyện hay không, vì sao?
Lời giải:
I– KHÁI NIỆM
II – CÁCH CHỌN SỰ VIỆC, CHI TIẾT TIÊU BIỂU
Câu 1: Đọc lại Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy, cho biết :
a) Tác giả dân gian kể chuyện gì ? (Về tình cha con? Về tình vợ chồng chung thủy? Về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của ông cha ta xưa ?).
b) Trong truyện có sự việc Trọng Thủy và Mị Châu chia tay nhau, Trọng Thủy hỏi Mị Châu : […] Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu ?’’ (chi tiết 1). Mị Châu đáp : “Thiếp có áo gấm lông ngỗng […] đi đến đâu sẽ rứt lông ngỗng mà rắc ở ngã ba đường để làm dấu” (chi tiết 2).
Theo anh (chị), có thể coi sự việc và chi tiết trên là những sự việc và chi tiết tiêu biểu trong Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy không, vì sao ? (Nếu không kể sự việc đó hoặc bỏ chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng để làm dấu thì câu chuyện có tiếp nối được không, vì sao?)
Trả lời:
a) Tác giả dân gian kể về nguyên nhân mất nước Âu Lạc và nêu lên bài học lịch sử về tinh thần cảnh giác với kẻ thù; cách xử lí đúng đắn mối quan hệ giữa riêng với chung, giữa nhà với nước, giữa cá nhân với cộng đồng.
b) Hai chi tiết trên là những sự việc và chi tiết tiêu biểu trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy’’. Lí do là vì, theo dấu lông ngỗng do Mị Châu rắc, Trọng Thủy cùng quân lính đuổi theo hai cha con An Dương Vương, khiến hai cha con An Dương Vương lâm vào cảnh cùng đường, phải cầu cứu sự giúp đỡ ở thần Kin Quy.
Nếu bỏ qua bất kì chi tiết nào, cốt truyện cũng sẽ không còn liền mạch, và đặc điểm tính cách, tình cảm của nhân vật cũng sẽ không được làm rõ.
Câu 2: Tưởng tượng người con trai lão Hạc (nhân vật chính trong truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao) trở về làng vào một hôm sau Cách mạng tháng Tám 1945 như sau:
Về tới đầu làng, thấy cảnh xóm làng tuy còn xơ xác, tiêu điều, nhưng khí thế cách mạng sôi nổi, anh bồi hồi nhớ lại những kỉ niệm xưa... Anh tìm gặp ông Giáo, được nghe kể về cha mình, rồi theo ông đi viếng mộ cha. Sau mấy ngày thăm hỏi bà con làng xóm và bạn bè cũ, anh gửi lại ông giáo những di vật của cha, tạm biệt quê hương, nhưng không như lần trước, lần này anh đi làm nhiệm vụ của người cách mạng.
Anh (chị) hãy chọn một sự việc tiếp sau đó rồi kể lại với một chi tiết tiêu biểu.
Học sinh có thể chọn một chi tiết tiêu biểu và triển khai đầy đủ, cụ thể cho chi tiết ấy. Ví dụ:
+ Anh bồi hồi nhớ về lúc anh từ biệt người cha già và mái nhà đơn sơ để vào đồn điền cao su.
- Lão Hạc bất ngờ khi nhận tin con trai sẽ đi đồn điền cao su.
- Lão chẳng thể cản được quyết định của con.
- Lão Hạc đã dằn vặt khi không thể có điều kiện lo cưới vợ cho con.
- Lão ôm niềm đau khổ, dằn vặt và cô đơn ấy, không biết san sẻ cùng ai.
+ Anh tìm gặp ông Giáo, được nghe kể về cha mình
- Nói về Lão Hạc với những năm tháng vất vả
- Anh con trai tỏ ra hối hận vì đã bỏ ra đi.
- Anh con trai lão Hạc đứng trước mộ cha, hứa với ông sẽ sống sao cho xứng đáng với sự hi sinh của ông.
+ Anh con trai lão Hạc một lần nữa ra đi
- Anh kể cho ông giáo biết anh đã giác ngộ và trở thành một người lính cách mạng.
- Anh con trai xin phép gửi lại ông giáo những kỉ vật của cha để lại, tiếp tục ra đi chiến đấu.
- Cảm ơn ông giáo vì đã luôn tận tâm, lo lắng cho cha con anh.
- Hứa hẹn ngày trở về.
Câu 3: Từ những việc làm trên, anh (chị) hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu cho bài văn tự sự.
Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự:
- Xác định đề tài, chủ đề của bài.
- Dự kiến cốt truyện.
- Triển khai các sự việc theo một trình tự hợp lí.
GHI NHỚ:Để viết một bài văn tự sự, cần lựa chọn được các sự việc, chi tiết tiêu biểu.Sự việc, chi tiết tiêu biểu có tác dụng dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật, tập trung thể hiện chủ đề của câu chuyện.
III - LUYỆN TẬP
Câu 1: Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:
HÒN ĐÁ XÙ XÌ
Tôi thường tiếc cho hòn đá xù xì trước cửa nhà mình: nó đen sì sì nằm sấp ở đó như con trâu, chẳng ai biết nó có từ bao giờ, chẳng ai để ý đến nó. Mỗi mùa gặt hái, phơi rơm rạ trước cổng, bà nội lại bảo: "Hòn đá vướng quá, bao giờ mới vần nó đi được".
Bác tôi làm nhà muốn lấy đá xây tường, nhưng khổ một nỗi nó chẳng ra hình thù gì cả, không bằng phẳng, không góc cạnh, dùng búa đục thì tốn sức quá, chẳng bằng ra bãi sông gần đó thả sức chọn đá bác về còn tốt hơn chán vạn. Nhà xây xong, làm bậc hè, bác tôi cũng không chọn đến nó. Năm ấy, có bác thợ đá về làng, đục đẽo cho gia đình tôi chiếc cối. Bà nội tôi bảo: "Lấy quách hòn đá này, khỏi phải vần từ xa". Bác thợ đá ngắm nghĩa mãi, rồi lắc đầu, chê chất đá mịn quá không dùng được.
[...] Nó nằm lặng lẽ ở đó, bóng râm của cây hòe bên sân không che được nó, hoa cũng chẳng bao giờ mọc trên mình nó. Cỏ dại mọc, dâu leo lan dần phủ lên nó một lớp rêu xanh màu đen lốm đốm. Bọn trẻ chúng tôi cũng ghét hòn đá, đã từng rủ nhau vần đi, song không vần nổi. Tuy luôn luôn mắng chê nó, song chẳng biết làm thế nào, đành kệ nó nằm chết gì ở đó.
[...] Cuối cùng một hôm, có một nhà thiên văn về làng. Ông đi qua ngõ nhà tôi, chợt phát hiện ra hòn đá này, ánh mắt cứ cuốn hút vào nó. Ông đã ở lại không đi nữa, và sau đó lại có vài người kéo đén, bảo đó là hòn đá rơi từ vũ trụ xuống đã hai ba trăm năm, là một hòn đá rất ghê gớm. Sau đó không lâu, một chiếc ô tô đến đã cẩn thận chở hòn đá đi.
Chuyện này khiến bọn tôi đứa nào cũng hết sức ngạc nhiên. Hòn đá vừa xù xì, xấu xí, vừa tai quái này, thì ra từ trên trời rơi xuống. Nó đã từng vá trời, đã từng tỏa nhiệt, tỏa ánh sáng trên trời. Tổ tiên của chúng ta có lẽ đã nhìn thấy nó, nó đã đem lại cho tổ tiên ánh sáng, lòng ngưỡng mộ và sự ước ao, song nó đã rơi xuống trong bùn đất, trong cỏ hoang, nằm ở đấy mấy trăm năm ư?
Bà nội bảo:
- Thật chẳng thể nhận ra, hòn đá không bình thường, ngay đến tường cũng không xây nổi, bậc lên xuống cũng chẳng thể lát được!
- Nó xấu xí quá mà! - Nhà thiên văn bảo
- Đúng, nó xấu xí quá.
- Nhưng đó chính là cái đẹp của nó - Nhà thiên văn nói tiếp. - Nó lấy xấu làm đẹp.
- Lấy xấu làm đẹp ư?
- Đúng, xấu đến tận cùng là đẹp đến tận cùng. Chính vì thế nó không phải là hòn đá bướng bỉnh thông thường, đương nhiên không thể xây tường, lát bậc lên xuống, không thể điêu khắc và giặt vò quần áo. Nó không phải là thứ để làm những trò ấy, cho nên thường bị người ta chê bai.
Bà nội đỏ mặt. Tôi cũng đỏ mặt.
Tôi cảm thấy xấu hổ cho minh, đồng thời cảm thấy cái vĩ đại của hòn đá, thậm chí tôi còn oán giận hòn đá tại sao đã im lặng chịu đựng tất cả bao nhiêu năm nay? Song tôi lại lập tức cảm nhận sâu sắc sự vĩ đại của hòn đá đã sống âm thầm và không sợ hiểu lầm.
(Theo Giả Bình Ao, Cây Phật, in trong Tản văn, NXB Văn học, Hà Nội 2003)
a) Khi kể lại chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Có làm như thế được không, vì sao ?
b) Từ đó, anh (chị) có thể rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự (hoặc kể chuyện)?
Trả lời:
a)Không thể bỏ qua sự việc này được, vì đây là chi tiết có vai trò chuẩn bị cho các sự việc ở đoạn kết thúc; góp phần miêu tả cụ thể diễn biến tâm trạng của nhân vật và giúp “tôi” hiểu được những vai trò không hề nhỏ bé, tầm thường của hòn đá này
b) Khi lựa chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu để viết bài văn tự sự (hoặc kể chuyện), chúng ta cần xem xét, lựa chọn các chi tiết tiêu biểu, góp phần dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật và tập trung làm nổi bật chủ đề, ý nghĩa của câu chuyện.
Câu 2: Đọc đoạn trích Uy-lít-xơ trở về (trích sử thi Ô – đi – xê), anh (chị) hãy cho biết:
- Hô – me – rơ kể chuyện gì?
- Ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng, đó là sự việc gì, được kể bằng những chi tiết tiêu biểu nào? Có thể coi đây là thành công của Hô – me – rơ trong nghệ thuật kể chuyện hay không, vì sao?
- Đoạn trích Uy-lít-xơ trở về kể về cuộc gặp mặt của Uy-lít-xơ với người vợ sau hai mươi năm xa cách.
- Ở phần cuối đoạn trích, Hô-me-rơ đã chọn sự việc Pê-nê-lốp thử chồng bằng bí mật của chiếc giường, để chứng minh được rằng, người trong bộ dạng của kẻ hành khất kia có thực sự là người chồng của mình.
Sự việc này có các chi tiết tiêu biểu : Pê-nê-lốp nhờ nhũ mẫu Ơ – ri – clê khiêng chiếc giường ra khỏi phòng. Uy-lít-xơ giật mình hỏi lí do vì sao, sau đó nói rõ đặc điểm của chiếc giường mà chỉ có hai vợ chồng mới biết.
Với cách chọn lựa và tập trung kể về chi tiết trên, Hô-me-rơ đã thành công trong nghệ thuật kể chuyện. Chi tiết này tạo nên bất ngờ, kịch tính không chỉ cho đoạn trích, mà còn đồng cuốn hút người đọc chú ý vào sự thông minh, sắc sảo với những nhân vật điển hình, mang đậm những nét tính cách và phẩm chất tiêu biểu của sử thi.
+ Mở rộng xem đầy đủ