Soạn bài Tỏ lòng Thuật hoài
1. Chỉ ra điểm khác nhau giữa câu thơ đầu trong nguyên tác chữ Hán (qua phần dịch nghĩa) với câu thơ dịch. Có gì đáng lưu ý về không gian, thời gian trong đó con người xuất hiện? Con người ở đây mang tư thế, dáng vóc như thế nào?
2.
Anh chị cảm nhận như thế nào về sức mạnh của quân đội nhà Trần qua câu thơ “Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”?
3. “Nợ” công danh mà tác giả nói tới trong bài thơ có thể hiểu theo nghĩa nào dưới dây?
- Thể hiện chí làm trai theo tinh thần Nho giáo: lập công (để lại sự nghiệp), lập danh (để lại tiếng thơm).
- Chưa hoàn thành nghĩa vụ đối với dân, với nước.
- Cả hai nghĩa trên.
4. Phân tích ý nghĩa của “nỗi thẹn” trong câu thơ cuối
5. Qua những lời thơ tỏ lòng, anh (chị) thấy hình ảnh trang nam nhi thời Trần mang vẻ đẹp như thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì đối với tuổi trẻ hôm nay và ngày mai?
Lời giải:
Câu 1 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Chỉ ra điểm khác nhau giữa câu thơ đầu trong nguyên tác chữ Hán (qua phần dịch nghĩa) với câu thơ dịch. Có gì đáng lưu ý về không gian, thời gian trong đó con người xuất hiện? Con người ở đây mang tư thế, dáng vóc như thế nào?
Trả lời:
- Bản dịch chưa sát với nguyên tác chữ Hán, từ “múa giáo” không thể hiện hết được ý nghĩa của hai từ “hoành sóc”
+ Từ “hoành sóc” thể hiện sự lớn lao, kì vĩ, oai hùng mang âm hưởng vang dội hơn từ “múa giáo”
- Trong câu thơ đầu, hình ảnh con người xuất hiện giữa không gian bao la, thời gian dài rộng:
+ Chiều rộng của núi sông, chiều cao của Ngân Hà (sao Ngưu) thăm thẳm
+ Chiều rộng của núi sông, chiều cao của Ngân Hà (sao Ngưu) thăm thẳm
+ Thời gian được đo bằng năm (cáp kỉ thu- mấy năm)
+ Con người đặt trong không gian kì vĩ đó cũng trở nên lớn lao, vĩ đại
→ Hình ảnh con người hiên ngang, mang tầm vóc của lớn lao của vũ trụ, non sông
→ Hình ảnh con người hiên ngang, mang tầm vóc của lớn lao của vũ trụ, non sông
Câu 2 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Anh chị cảm nhận như thế nào về sức mạnh của quân đội nhà Trần qua câu thơ “Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”?
Trả lời:
“Ba quân khí thế mạnh nuốt trôi trâu” có hai cách hiểu:
- Thứ nhất, có nghĩa ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
- Thứ hai, ba quân khí thế hùng mạnh át sao Ngưu
Dù hiểu theo cách nào thì câu thơ đều muốn khẳng định sức mạnh của quân đội nhà Trần cả về trí, lực. Điều đó được minh chứng bằng lịch sử:
+ Hào khí Đông A hùng mạnh được các vị tướng trí dũng song toàn dẫn dắt: Trần Quốc Tuấn, Trần Nhật Duật, Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão…
+ Khí thế ấy thay đổi trời đất khi quân đội nhà Trần từng chiến thắng oanh liệt quân Mông Nguyên và giặc phương Bắc…
Câu 3 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1:
“Nợ” công danh mà tác giả nói tới trong bài thơ có thể hiểu theo nghĩa nào dưới dây?
- Thể hiện chí làm trai theo tinh thần Nho giáo: lập công (để lại sự nghiệp), lập danh (để lại tiếng thơm).
- Chưa hoàn thành nghĩa vụ đối với dân, với nước.
- Cả hai nghĩa trên.
Trả lời
Nợ công danh được hiểu theo hai nghĩa:
- Theo tinh thần Nho giáo của cửa Khổng sân Trình, nam nhi phải lập công danh, đây là lý tưởng sống cao đẹp của đấng nam nhi thời phong kiến + Lý tưởng này cổ vũ con người từ bỏ lối sống tầm thường, ích kỉ để sống vì giang sơn, tổ quốc
+ Nợ công danh chính là món nợ cần phải trả của đấng nam nhi giữa cuộc đời
- Cách hiểu thứ hai, nợ công danh được hiểu chưa hoàn thành trách nhiệm với đất nước, dân tộc
+ Trong hoàn cảnh lúc bấy giờ chí làm trai là phải xung phong đánh giặc, dẹp tan quân thù đem lại yên bình bờ cõi→ Nợ công danh hay chí làm trai chính là việc ý thức trách nhiệm với dân, với nước của Phạm Ngũ Lão là quan niệm cao đẹp, có nghĩa tích cực với mọi người
Tác giả Phạm Ngũ Lão thẹn vì:Câu 4 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Phân tích ý nghĩa của “nỗi thẹn” trong câu thơ cuối
Trả lời:
+ Chưa có tài năng, trí tuệ như Gia Cát Lượng (Khổng Minh- đời Hán) để giúp dân, cứu nước + Trí và lực có hạn mà trách nhiệm dựng xây giang sơn còn ngổn ngang trăm bề→ Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão đã khẳng định ông là người ý thức được trách nhiệm với dân tộc, đất nước. Đó cũng chính là nỗi thẹn tôn cao nhân cách của con người luôn hướng tới sự tận trung với quốc gia, hoài bão thì lớn lao mà thẹn sức mình chưa thể đủ năng lực giúp nước.
Câu 5 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Qua những lời thơ tỏ lòng, anh (chị) thấy hình ảnh trang nam nhi thời Trần mang vẻ đẹp như thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì đối với tuổi trẻ hôm nay và ngày mai?
Trả lời:
Qua bài thơ ta thấy được vẻ đẹp của những đấng nam nhi thời Trần: + Con người oai phong, lẫm liệt mang tầm vóc vũ trụ
+ Họ luôn dốc hết lòng, hết sức vì dân vì nước
+ Mỗi cá nhân đều ý thức tạo nên sức mạnh tập thể, hết mình cống hiến Hào khí Đông A
→ Sức mạnh thời Trần, đại diện cho hào khí Đông A chính là sự tổng hòa sức mạnh của trí tuệ, đoàn kết dân tộc luôn hướng tới mục tiêu bảo vệ non sông, xây dựng đất nước
- Thế hệ trẻ ngày nay cần học tư tưởng, cách sống và cống hiến của những người thế hệ hào hùng đi trước, luôn cống hiến để xã hội trở nên tốt đẹp và hạnh phúc hơn
- Thế hệ trẻ ngày nay cần học tư tưởng, cách sống và cống hiến của những người thế hệ hào hùng đi trước, luôn cống hiến để xã hội trở nên tốt đẹp và hạnh phúc hơn
GHI NHỚ:
Tỏ lòng là bài thơ Đường luật ngắn gọn, đạt tới độ súc tích cao, khắc họa được vẻ đẹp của con người có sức mạnh, có lí tưởng, nhân cách cao cả cùng khí thế hào hùng của thời đại.
+ Mở rộng xem đầy đủ