Soạn bài Tỏ lòng Thuật hoài
Câu 1 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Chỉ ra điểm khác nhau giữa câu thơ đầu trong nguyên tác chữ Hán (qua phần dịch nghĩa) với câu thơ dịch. Có gì đáng lưu ý về không gian, thời gian trong đó con người xuất hiện? Con người ở đây mang tư thế, dáng vóc như thế nào?
Trả lời:
So sánh hai câu thơ đầu trong nguyên tác chữ Hán với câu thơ dịch, ta thấy hai từ “múa giáo”chưa thể hiện được hết ý nghĩa của hai từ “hoành sóc”. “Hoành sóc” là cầm ngang ngọn giáo mà trấn giữ non sông. Cả ý nghĩa lẫn âm hưởng của từ “hoành sóc” đều tạo ra cảm giác kì vĩ và lớn lao hơn.
Trong câu thơ đầu này, con người xuất hiện trong bối cảnh không gian và thời gian đều rộng lớn. Không gian mở theo chiều rộng của núi sông và mở lên theo chiều cao của ngôi sao Ngưu cao vòi vọi.
Thời gian ở đây không phải đo bằng ngày, bằng tháng mà là bằng năm, không phải mới một năm mà là đã mấy năm rồi (kháp kỉ thu). Con người cầm cây trường giáo (cũng đo bằng chiều ngang của cả non sông), trở nên kì vĩ lớn lao khi được đặt trong một không gian, thời gian như vậy. Con người hiên ngang ấy trở nên lớn lao, mang tầm vóc của vũ trụ, non sông.
Câu 2 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Anh chị cảm nhận như thế nào về sức mạnh của quân đội nhà Trần qua câu thơ “Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”?
Trả lời:
Câu thơ “Tam quân tì hổ khí thôn ngưu” có hai cách hiểu. Thứ nhất chúng ta có thể hiểu rằng: “ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”. Nhưng bên cạnh đó người đọc cũng có thể hiểu theo cách khác đó là “ba quân hùng mạnh khí thế át sao Ngưu”. Có thể nói quân đội nhà Trần mạnh về cả trí và lực, không những binh hùng tướng mạnh, mà cái làm nên hào khí Đông A ấy được phát huy mãnh liệt còn là nhờ có những vị đại tướng quân trí dũng song toàn (như: Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão, Trần Nhật Duật..). Có lẽ vì vậy tác giả mới khẳng định khí thế hùng mạnh ấy đủ sức làm nghiêng trời lệch đất.
Câu 3 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1:
Trong câu thơ cuối, nỗi thẹn đã khẳng định nhân cách của người anh hùng Phạm Ngũ Lão. Ông “thẹn” vì chưa có được tài năng mưu lược như Vũ hầu Gia Cát Lượng (Khổng Minh – đời Hán) để giúp dân cứu nước, thẹn vì trí và lực của mình thì có hạn mà nhiệm vụ khôi phục, giữ gìn giang sơn còn nhiều ngổn ngang, bộn bề. Nỗi thẹn vì việc nước nặng nề mà năng lực của mình lại không đủ cũng là những day dứt trăn trở của Nguyễn Trãi, hay Nguyễn Khuyến sau này. Đó là những nhân cách cao đẹp, họ thẹn với người xưa là bởi vì trong họ sôi sục khát vọng được hoàn thành trách nhiệm với non sông đất nước
GHI NHỚ:
Tỏ lòng là bài thơ Đường luật ngắn gọn, đạt tới độ súc tích cao, khắc họa được vẻ đẹp của con người có sức mạnh, có lí tưởng, nhân cách cao cả cùng khí thế hào hùng của thời đại.