Soạn bài Tại lầu Hoàng Hạc tiễn Mạnh Hạo Nhiên đi Quảng Lăng

1. Xác lập mối quan hệ giữa không gian (lầu Hoàng Hạc – sông Trường Giang – Dương Châu), thời gian (tháng ba – mùa hoa khói) và con người (cố nhân…) trong bài thơ. Mối quan hệ ấy có tá dụng như thế nào trong việc thể hiện khung cảnh và tâm tình người đưa tiễn?
 
2.  
Sông Trường Giang là huyết mạch giao thông chính của miền Nam Trung Quốc. Mùa xuân trên sông Trường Giang hẳn có nhiều thuyền bè xuôi ngược, vì sao Lí Bạch chỉ thấy “cánh buồn lẻ loi” (cô phàm) của “cố nhân”?
 
3. Anh / chị hãy đặt mình vào vị trí của người đưa tiễn nhìn theo cánh buồm dần xa và dòng sông chảy vào cõi trời để cảm nhận tâm tình của thi nhân dòng sông chảy vào cõi trời để cảm nhận tâm tình của thi nhân.
Lời giải:

Câu 1 trang 144 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Xác lập mối quan hệ giữa không gian (lầu Hoàng Hạc – sông Trường Giang – Dương Châu), thời gian (tháng ba – mùa hoa khói) và con người (cố nhân…) trong bài thơ. Mối quan hệ ấy có tá dụng như thế nào trong việc thể hiện khung cảnh và tâm tình người đưa tiễn?

 

Trả lời: 

Bài thơ của Lí Bạch gần như chỉ thuần tả cảnh. Thế nhưng trong cảnh vẫn hiện lên cái tình đằm thắm. Sở dĩ có điều ấy là vì bài thơ có một sợi dây liên tưởng được tạo nên bởi những hình ảnh và những mối quan hệ chặt chẽ với nhau
- Mối quan hệ về không gian được tạo lập bởi ba hình ảnh: Lầu Hoàng Hạc (một thắng cảnh nổi tiếng, biểu tượng cho sự chia li) – thành Dương Châu (nơi người bạn của nhà thơ sắp đến, một nơi đô hội phồn hoa). Ở giữa hai địa danh ấy là dòng Trường Giang dài rộng mênh mông, và xa hun hút (biểu tượng cho sự ngăn cách). Vậy nên dù Lí Bạch có tiễn bạn đến chốn phồn hoa thì buổi chia tay ấy cũng đâu có giấu được nỗi buồn. Lầu Hoàng Hạc đã gợi nên nỗi buồn, khoảng cách xa xôi giữa mình với bạn lại càng đáng buồn hơn.
- Mối quan hệ thời gian: Tháng ba – mùa hoa khói. Đó là vào lúc “xuân vừa chin”, sông Trường Giang nhộn nhịp hoa khói mùa xuân (hoa khói cũng tượng trưng cho sự phồn hoa của Dương châu – nơi Mạnh Hạo Nhiên sắp đến). Cảnh vào lúc ấy tuy có gợi lên một chút nhộn nhịp những vẫn không át được nỗi buồn lúc chia li. 
- Mối quan hệ con người: tác giả chỉ giới thiệu qua hai chữ “cố nhân”. Thế nhưng chỉ với hai chữ này thôi, tự nó đã gọi ra mối quan hệ gắn bó thân thiết từ lâu giữa bạn với nhà thơ.
 
Câu 2 trang 144 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Sông Trường Giang là huyết mạch giao thông chính của miền Nam Trung Quốc. Mùa xuân trên sông Trường Gian hẳn có nhiều thuyền bè xuôi ngược, vì sao Lí Bạch chỉ thấy “cánh buồn lẻ loi” (cô phàm) của “cố nhân”?
Trả lời: 
Sông Trường Giang là một huyết mạch giao thông chính của miền Nam Trung Quốc. Vào mùa xuân hẳn phải có rất nhiều thuyền bè xuôi ngược. Vậy mà người đưa tiễn chỉ thấy có một cánh buồm đơn chiếc (cô phàm) của cố nhân cứ dần dần lùi sâu vào nước xanh mênh mang thăm thẳm. Cái tình của Lí Bạch sâu sắc cũng là ở chỗ ấy. Tiễn bạn mà cứ nhìn đau đáu vào bóng thuyền của bạn cho đến khi khuất hẳn, ấy là tấm lòng đã định hướng cho đôi mắt. Người ra đi cô đơn, người đưa tiễn cũng cô đơn, bịn rịn, lưu luyến. 
 
Câu 3 trang 144 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Anh (chị) hãy đặt mình vào vị trí của người đưa tiễn nhìn theo cánh buồm dần xa và dòng sông chảy vào cõi trời để cảm nhận tâm tình của thi nhân dòng sông chảy vào cõi trời để cảm nhận tâm tình của thi nhân.
 
Trả lời: 
Người đi thì đã đi xa. Vậy mà người đưa tiễn vẫn đứng lặng mãi trên lầu Hoàng Hạc. Bởi chỉ có bằng cách ấy, nhà thơ mới có thể dõi theo bóng bạn. Thời gian mà người tiễn đưa đứng lặng hẳn phải rất lâu thì mới nhìn thấy cả một quá trình biến đổi: con thuyền – bóng buồm – cột buồm – điểm chấm nhỏ rồi cuối cùng mất hẳn. Bài thơ tuy không nói lời nào về tình bạn mà sao tình cảm lại chan hòa cả vào trời mây sóng nước bao la.
 
GHI NHỚ
Với ngôn ngữ giản dị, hình ảnh gợi cảm, bài thơ thể hiện tình bạn sâu sắc, chân thành của hai nhà thơ lớn thời Thịnh, Đường. Thời đại nào tình bạn cũng rất đáng trân trọng. 
 
LUYỆN TẬP
Câu 1 - Luyện tập trang 144 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Người ta thường cho rằng: cái hay của thơ Đường là ở chỗ thể hiện được "ý tại ngôn ngoại" (ý ở ngoài lời). Hãy tìm "ý tại ngôn ngoại" qua bài thơ này.
 
Trả lời: 
Cái hay của thơ Đường là thể hiện được những ý ở ngoài lời. Bài thơ của Lí Bạch cũng sắc sảo và tài hoa như thế:
Trước hết các địa danh được nói đến trong bài (Hoàng Hạc, Dương Châu) đều là những địa danh giàu sức gợi. Nói đến lầu Hoàng Hạc, người ta có thể liên tưởng ngay đến nỗi sầu li biệt. Cũng vậy, ở trong bài thơ này, sự xuất hiện của địa danh Hoàng Hạc làm cho cuộc chia li của tác giả với bạn thêm xúc động và da diết hơn. Địa danh Dương Châu cũng gợi ra nỗi buồn vì nó giúp ta liên tưởng đến cảnh tượng đối lập: người đi đến chốn phồn hoa đô hội >< người ở lại buồn bã cô đơn.
- Hình ảnh cánh buồm càng lúc càng xa thực chất là để gợi lên cái tình của nàh thơ: có yêu quý bạn mới đứng ngẩn lâu như vậy để dõi theo “bóng buồm” của bạn cho đến lúc không còn nhìn thấy nữa.
- Toàn thể bài thơ thực chất cũng đã làm nên một tín hiệu nghệ thuật theo “ý ở ngoài lời”. bởi ẩn giấu đằng sau bức tranh phong cảnh là cái tình lai láng của nhà thơ (cái không được đề cập trực tiếp trong phần lời của bài thơ)
 
Câu 2 - Luyện tập trang 144 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Các nhà thơ thời Đường rất trân trọng tình bạn. Anh (chị) hãy suy ngẫm về vị trí, ý nghĩa của tình bạn trong cuộc sống ngày nay.
 
Trả lời: 
Các nhà thơ Đường xưa rất trọng tình bạn:
Quả thật như vậy, bạn bè dù là ai, dù ở bất cứ đâu, bất cứ thời đại nào đi chăng nữa cũng vô cùng quan trọng và đáng quý đối với mỗi người chúng ta. Có bạn bè giúp cho cuộc sống của chúng ta thêm đáng yêu, đáng sống. Ở bất kì một thời đại nào cũng vậy, bạn ai cũng có người tốt người xấu. Nhưng không vì thế mà ta chán nản, khép mình không giao lưu với một ai. Điều quan trọng ở đây là ta biết chọn bạn mà chơi. Người bạn tốt cũng giống như ngọn đèn sáng trong đêm, không chỉ chiếu sáng cho người mà còn soi đường chỉ lối cho ta, giúp ta tiếp tục tiến về phía trước. 

 

+ Mở rộng xem đầy đủ