Soạn bài Ôn tập văn học dân gian Việt Nam

Câu 1: Trình bày các đặc trưng của văn học dân gian (minh họa bằng các tác phẩm đã học)
 

1. Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng (Tính truyền miệng).
  Văn học dân gian tồn tại, lưu hành theo phương thức truyền miệng. Đây là điểm khác biệt cơ bản giữa văn học dân gian với văn học viết. 
  Đặc trưng của quá trình sáng tác và lưu truyền từ người này sang người khác không bằng chữ viết mà bằng lời nói, thông qua sự ghi nhớ qua nhiều thế hệ và các địa phương khác nhau.
  Nói truyền miệng là nói đến quá trình diễn xướng dân gian với các hình thức : nói, kể, hát, diễn, … và các hình thức trình diễn như : chèo, tuồng, cải lương, …
  Ví dụ như các truyện cổ tích, truyền thuyết: Thánh Gióng, Tấm Cám, Lạc Long Quân – Âu Cơ, An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy
2. Văn học dân gian là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể (Tính tập thể).
  Văn học dân gian  là kết quả của quá trình sáng tác tập thể. Quá trình sáng tác lúc đầu do một cá nhân khởi xướng, nhưng được nhiều người tham gia sửa chữa, thêm bớt, làm cho tác phẩm phong phú  và hoàn thiện cả về nội dung lẫn hình thức. 
Tính truyền miệng và tính tập thể là những đặc trưng cơ bản, chi phối, xuyên suốt quá trình sáng tạo và lưu truyền tác phẩm văn học dân gian, thể hiện sự gắn bó mật thiết của văn học dân gian với những sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng. 
Ví dụ như các bài ca dao, tục ngữ được hình thành trong quá trình lao động sản xuất.
3. Văn học dân gian luôn gắn bó và phục vụ trực tiếp các sinh hoạt tinh thần của quần chúng (Tính thực hành).

+ Cách nói tạo thành hai vế ngược nhau.+ Ví dụ: Chồng người đi ngược về xuôiChồng em ngồi bếp sờ đuôi con mèo.

3 đoạn văn miêu tả Đăm Săn là: 

  - Đoạn 1: “Đăm Săn rung khiên múa… trúng một cái chão cột trâu”.
  - Đoạn 2: “Thế là Đăm Săn lại múa…. Cũng không thủng”.
  - Đoạn 3: “Vì vậy, danh vang đến thần… từ trong bụng mẹ”.
  Nét nổi bật trong nghệ thuật miêu tả nhân vật anh hùng sử thi là: các thủ pháp so sánh, phóng đại nhằm kì vĩ hóa nhân vật; biện pháp trùng điệp nhằm nhấn mạnh tài năng, sự anh hùng của các nhân vật. Bên cạnh đó, tác giả dân gian còn đưa vào truyện rất nhiều yếu tố tưởng tượng, kì ảo vô cùng phong phú:
+ so sánh:  "chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc", "Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực...". 
+ phóng đại: Một lần xốc tới, chàng vợt một đồi tranh", "khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung"...
+ trùng điệp:  Các chi tiết miêu tả về Đăm Săn được lặp lại nhiều lần: "Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây", "Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang... Đam Săn vốn ngang tàng từ trong bụng mẹ",...
 

+ Tư tưởng của nhân dân lao động về chiến thắng cuối cùng của cái thiện trước cái ác trong cuộc sống