Soạn bài Kiểm tra phần Tiếng Việt - SGK Ngữ văn 9 tập 1

Câu 1 – Trang 204 SGK ngữ văn 9 tập 1: Vận dụng kiến thức đã học về từ láy để phân tích nét nổi bật của việc dùng từ trong những câu thơ sau:

Nao nao dòng nước uốn quanh,
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Sè sè nấm đất bên đường,
Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh.

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

Trả lời

- Những từ láy nao nao, nho nhỏ, sè sè, rầu rầu vừa tả cảnh, vừa tả tâm trạng. 
- Nó gợi vẻ hoang vắng, trơ trọi, buồn tẻ của ngôi mộ vô chủ.
- Gợi nao nao buồn của ba chị em Kiều.

Câu 2 – Trang 204 SGK ngữ văn 9 tập 1: Đọc lại đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều (tr. 97 – 98). Tìm lời dẫn trực tiếp trong đoạn trích. Nêu nhận xét về cách xưng hô, nói năng của Mã Giám Sinh và bà mối.

Trả lời

Trong đoạn Mã Giám Sinh mua Kiều có các lời dẫn trực tiếp:“Mã Giám Sinh”;“Huyện Lâm Thanh cũng gần”; “Mua ngọc đến Lam Kiều…”; “Đáng giá nghìn vàng…”
- Lời của Mã Giám Sinh vừa trịch thượng, vô học, vừa kiểu cách giả tạo.
- Lời của mụ mối đưa đẩy, vòng vo, nhún nhường, giả tạo.

Câu 3 – Trang 205 SGK ngữ văn 9 tập 1: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

      Chúng kể cho tôi nghe cuộc sống buồn tẻ của chúng, và những chuyện đó làm tôi buồn lắm; chúng kể cho tôi nghe về những con chim tôi bẫy được đang sống ra sao và nhiều chuyện trẻ con khác, nhưng tôi nhớ lại thì chưa bao giờ chúng nói một lời nào về bố và về dì ghẻ. Thường thì chúng chỉ đề nghị tôi kể truyện cổ tích; tôi kể lại những truyện bà tôi đã kể, và nếu quên chỗ nào, tôi bảo chúng đợi, rồi chạy về nhà hỏi lại bà tôi. Thấy thế bà tôi thường rất hài lòng.
Tôi cũng kể cho chúng nghe nhiều về bà tôi; một hôm thằng lớn thở dài nói:
– Có lẽ tất cả các bà đều rất tốt, bà tớ ngày trước cũng rất tốt…
Nó thường nói một cách buồn bã: ngày trước, trước kia, đã có thời… dường như nó đã sống trên trái đất này một trăm năm, chứ không phải mười một năm.

(M. Go-rơ-ki, Thời thơ ấu)

Trả lời

a. Lời dẫn trực tiếp: Có lẽ tất cả các bà đều rất tốt, bà tớ ngày trước cũng rất tốt.
- Lời dẫn gián tiếp: Ngày trước, trước kia, đã có thời...
- Các phần in đậm còn lại không phải là lời dẫn.
b. Nhân vật “thằng lớn” phải dùng từ “có lẽ” để báo cho người nghe biết ý kiến của nó chỉ là suy đoán.

Câu 4 – Trang 205, 206 SGK ngữ văn 9 tập 1: Vận dụng kiến thức đã học về một số phép tu từ vựng để phân tích nét nghệ thuật độc đáo trong những câu (đoạn) sau:

a)

Một dãy núi mà hai màu mây
Nơi nắng nơi mưa, khí trời cũng khác
Như anh với em, như Nam với Bắc
Như đông với tây một dải rừng liền.

(Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)

b)

Khi tâm hồn ta đã rèn luyện thành một sợi dây đàn sẵn sàng rung động trước mọi vẻ đẹp của vũ trụ, trước mọi cái cao quý của cuộc đời, chúng ta là người một cách hoàn toàn hơn.

(Thạch Lam, Theo dòng)

c) 

Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh , giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!

(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)

Trả lời

a. Phép so sánh.
b. Phép ẩn dụ.
c. Phép nhân hóa và điệp ngữ.

Câu 5 – Trang 206 SGK ngữ văn 9 tập 1: Cho biết cách nói nào trong số những cách nói sau có sử dụng phép nói quá: chưa ăn đã hết, đẹp tuyệt vời, một tấc đến trời, không một ai có mặt, một chữ bẻ đôi không biết, sợ vã mồ hôi, cười vỡ bụng, rụng rời chân tay, tức lộn ruột, tiếc đứt ruột, ngáy như sấm, nghĩ nát óc, đứt từng khúc ruột.

Trả lời

Những cách nói có sử dụng phép nói quá: 
- chưa ăn đã hết; 
- một tấc đến trời;
- một chữ bẻ đôi không biết; 
- cười vỡ bụng; 
- rụng rời chân tay; 
- tức lộn ruột; 
- tiếc đứt ruột; 
- ngáy như sấm; 
- nghĩ nát óc; 
- đứt từng khúc ruột.