Soạn bài Những đứa con trong gia đình Nguyễn Thi

1. Tác giả     

- Nguyễn Thi (1928-1968). Tên khai sinh là Nguyễn Hoàng Ca. Quê ở Hải Hậu - Nam Định.
- Xuất thân trong một gia đình nghèo, mồ côi cha từ năm 10 tuổi, mẹ đi bước nữa nên vất vả, tủi cực từ nhỏ…   Năm 1945 ông tham gia Cách mạng. Năm 1954: Tập kết ra Bắc.  Năm 1962: Trở lại chiến trường miền Nam. Năm 1968: Hy sinh ở mặt trận Sài Gòn.
- Ông sáng tác ở nhiều thể loại: bút kí, truyện ngắn, tiểu thuyết. 
- Ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000.

2. Tác phẩm
Đăng lần đầu ở tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng (tháng 2 - năm 1966). Sau được in trong Truyện và kí nhà xuất bản Văn học Giải phóng II. 

3. Đọc hiểu văn bản

Câu 1 trang 63 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Đoạn trích "Những đứa con trong gia đình" được trần thuật chủ yêu từ điểm nhìn của nhân vật nào? Cách trần thuật này có tác dụng như thế nào đối với kết cấu truyện và khắc họa tính cách nhân vật? 

  -Tác phẩm "Những đứa con trong gia đình" được trần thuật chủ yếu qua điểm nhìn của nhân vật Việt khi bị trọng thương nằm lại nơi chiến trường.
 - Tác dụng: Cách thức trần thuật này đã đem đến cho tác phẩm màu sắc trữ tình đậm đà, tự nhiên, sống động, đồng thời tạo điều kiện để nhà văn đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật để dẫn dắt câu chuyện, khắc họa sâu nét, mang lại tính chân thật cho câu chuyện được kể .

Câu 2 trang 63 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Tác phẩm kể chuyện một gia đình nông dân Nam Bộ. Truyền thống nào đã gắn bó những người con trong gia đình lại với nhau? 

Tác phẩm kể chuyện một gia đình nông dân Nam bộ. Truyền thống gắn bó những người trong gia đình hai chị em Việt - Chiến là yêu nước mãnh liệt, căm thù giặc sâu sắc, thủy chung son sắt với quê hương cách mạng
Chính sự gắn bó sâu sắc giữa tình cảm gia đình và tình yêu quê hương đất nước, giữa truyền thống gia đình và truyền thống dân tộc đã gắn bó những người con trong gia đinhg lại với nhau, tạo nên sức mạnh to lớn của người Việt Nam

Câu 3 trang 63 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Phân tích và so sánh tính cách các nhân vật Chiến, Việt để làm rõ sự tiếp nối truyền thống gia đình của những người con. 

Hai chị em Việt - Chiến
* Chiến: "hai bắp tay tròn vo, sạm đỏ màu cháy nắng…thân người to và chắc nịch"  mang vóc dáng của má. Đó là vẻ đẹp của con người sinh ra để gánh vác, để chống chọi, để chịu đựng để chiến đấu và chiến thắng.
* Việt: Lộc ngộc, vô tư của một cậu con trai mới lớn. "Lăn kềnh ra ván cười hì hì …" Nhưng sự vô tư không ngăn cản Việt trở thành một anh hùng (ngay từ bé Việt đã xông vào đá cái thằng đã giết cha mình, khi trở thành chiến sĩ, dù bị thương vẫn quyết một phen sống mái với kẻ thù …".
=> Việt là một thành công đáng kể của các nhân vật của Nguyễn Thi. Tuy hồn nhiên bé nhỏ trước chị nhưng trước kẻ thù Việt lại vụt lớn, chững chạc trong tư thế của một người chiến sĩ.
*) So sánh:
- Giống nhau
+ Cả hai đều giống nhau ở tấm lòng thương yêu cha mẹ, từ đó mà có lòng căm thù giặc sâu sắc. Tình cảm nung nấu, hun đúc thành ý chí sắt đá, thành lòng quyết tâm cao độ. Họ đều là những chiến sĩ dũng cảm, gan góc, lập được nhiều chiến công
- Khác nhau
+ Nếu Chiến luôn biết nhường nhịn em, thì trái lại,Việt lại hay tranh giành phần hơn với chị. Việt rất thích đi câu cá, bắn chim, và đến khi đi bộ đội vẫn còn đem theo cả cái súng cao su ở trong túi. Mọi công việc trong nhà, Việt đều phó thác cho chị
+ Đêm trước ngày lên đường, Chiến lo toan thu xếp chu đáo việc nhà, từ Út em, nhà cửa, ruộng nương đến nơi gửi bàn thờ má, bàn bạc với em một cách trang nghiêm còn Việt thì vô tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì”, vừa nghe vừa chụp một con đom đóm úp trong lòng tay rồi ngủ quên lúc nào không biết
=> Chiến giống mẹ,Việt. Tuy vẫn còn có vẻ hồn nhiên, vô tư nhưng Việt cũng thật đường hoàng, chững chạc trong tư thế của người chiến sĩ trẻ dũng cảm, kiên cường. Dòng máu nóng chảy trong người Việt là dòng máu gia truyền của những con người gan góc, không bao giờ biết sợ trước sự bạo tàn

Câu 4 trang 63 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Phân tích những biểu hiện khuynh hướng sử thi trong đoạn trích này? 

+) Khuynh hướng sử thi là một khuynh hướng trong sáng tác nghệ thuật thiên về việc phản ánh những sự kiện có ý nghĩa lịch sử mang tính toàn dân
+) Tác phẩm "Những đứa con trong gia đình" được viết bằng cảm hứng sử thi:
-  Hình ảnh gia đình là hình ảnh tiêu biểu cho đại gia đình đất nước
- Truyền thống của gia đình hòa cùng dòng chảy của lịch sử dân tộc: nhiều nỗi đau nhưng cuồn cuộn căm hờn, kết tinh thành sức mạnh tinh thần to lớn, vô tận, bất khuất trước kẻ thù.
- Tác phẩm làm hiện lên với kích cỡ của những người anh hùng với những suy nghĩ, câu nói, hành động đáng khâm phục.

Câu 5 trang 63 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Đối với anh/chị, đoạn văn nào cảm động nhất? Vì sao? 

Đoạn văn cảm động nhất đó là cảnh hai chị em Việt và Chiến khiêng bàn thờ má chạy qua cánh đồng, gửi sang nhà chú Năm để hai chị em lên đường đi chiến đấu. 
- Không khí thiêng liêng đã biến Việt thành người lớn. Lần đầu tiên Việt thấy rõ lòng mình (thương chị lạ, còn mối thù thằng Mĩ thì có thể rờ thấy vì nó đang đè nặng trên vai).
-Hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng thể hiện sự trưởng thành của hai chị em có thể gánh vác việc gia đình và viết tiếp truyền thống tốt đẹp của gia đình. 
- Gợi cho chúng ta mối thu dân tộc và mỗi thu gia đình. Nước mất, nhà tan. 
- Nỗi nhớ về ba mẹ và làm theo, đi theo con đường ba mẹ đã đi, hết lòng vì tổ quốc.

LUYỆN TẬP

Câu 1 trang 64 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Phân tích đoạn tối thoại giữa chiến và Việt đêm trước ngày nhập ngũ. Tâm lý và tính cách của mỗi nhân vật thể hiện như thế nào qua đoạn đối thoại này? 

Trả lời:
+) Đoạn đối thoại của Chiến và Việt đêm trước ngày nhập ngũ rất sinh động, thể hiện rõ tính cách và cá tính của từng nhân vật. Chiến có nói với Việt : ''Chú Năm nói mày với tao đi kỳ này là ra chân trời mặt biển... thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu. .tao đã hứa với chú Năm rồi. Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à''. Đáp lại câu nói của chị Chiến, Việt cũng dõng dạc tuyên bố ''chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôi mới bị"... rồi bàn về việc nhà, bàn về gửi bàn thờ má
+) Hai chị em thể hiện là hai chị em gan góc và chung mối thù với bọn xâm lược. Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ: phải trả thù cho ba má, và có cùng nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc. Tình yêu thương là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em. Tình cảm này được thể hiện sâu sắc và cảm động nhất trong cái đêm chị em giành nhau ghi tên tòng quân và sáng hôm sau trước khi lên đường nhập ngũ cũng khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm. Họ căm thù giặc sâu sắc. Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến đấu giết giặc và giàu tình nghĩa, rất mực thủy chung, son sắt với cách mạng và quê hương. 
=> Như vậy, chỉ qua đoạn đối thoại của hai chị em trước đêm nhập ngũ ta cũng đã thấy rõ được tính cách của hai nhân vật Chiến - Việt. Cùng thương má, cùng mang mối thù chung của gia đình, cùng quyết tâm giết giặc, nhưng Chiến thì tỏ rõ tính cách, cá tính của người chị, một cô gái mới lớn, còn Việt thì tính cách, cá tính vẫn còn rất “trẻ con”, là cậu con trai vô tư, hồn nhiên.