I - Luyện tập trên lớp

Câu 1: Luyện tập trên lớp - trang 158 SGK Ngữ Văn 12 tập 1

a)     Vì sao trong một bài hoặc một đoạn văn nghị luận, cần vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả và biểu cảm ?

-         Khắc phục tính hạn chế, gây cảm giác nhàm chán ,khô khan trong một bài văn nghị luận , mang tính lý thuyết , khiến người đọc cảm thấy chán nản, bị ngắt quãng giữa chừng, khó hiểu.

-         Các yếu tố kết hợp nhuần nhuyễn : tự sự, miêu tả, biểu cảm đem đến sự phong phú ,đa dạng, cuốn hút, thuyết phục cho luận cứ, từ đó làm sáng tỏ luận điểm. Là những yếu tố không thể thiếu.

b)    Để việc vận dụng các phương thức biểu đạt đó thực sự có tác dụng nâng cao hiệu quả nghị luận , chúng ta cần chú ý những điều gì ? Nêu ví dụ.

-         Trước hết, cần xác định các yếu tố trên là yếu tố kết hợp, không nên lạm dụng, tránh ảnh hưởng đến tính chất của một bài văn nghị luận.

-         Các yếu tố miêu tả, biểu cảm, tự sự nằm trong khuôn khổ mạch lập luận của bài văn, chịu sự chi phối của hệ thống luận điểm, luận cứ, không phải là yếu tố chính thức .

-         Ví dụ : Đối với luận điểm : ủng hộ việc đi lại bằng phương tiện thân thiện với môi trường, có thể miêu tả sự phát triển của hệ thống phương tiện hiện đại ở một số nước tiên tiến : như xe buýt, tàu điện ngầm, xe đạp thông minh , hoặc kể lại một câu chuyện ngắn , trọng tâm về sự chứng kiến những phát minh đặc biệt, hoặc câu chuyện về nhà phát minh, kiến trúc sư sáng chế ra phương tiện đặc biệt thân thiện với môi trường - ảnh hưởng tốt đến sức khỏe.

-         Những hành vi sử dụng yếu tố miêu tả, kể chuyện đó hoàn toàn chịu sự chi phối của luận điểm : Những phương tiện thân thiện với môi trường đem lại lợi ích không chỉ với môi trường và với sức khỏe.  

Câu 2 - trang 158 SGK Ngữ Văn 12 tập 1 : Trong rất nhiều trường hợp , để bài ( đoạn) văn nghị luận có sức thuyết phục mạnh mẽ thì người viết ( người nói) còn phải có khả năng vận dụng kết hợp phương thức biểu đạt thuyết minh. Nói như vậy có đúng không ? Vì sao?

Trong văn bản được trích dẫn ở sách giáo khoa ( trang 158)

Người viết sử dụng phương pháp thuyết minh :

·        giải thích GDP và GNP , mối quan hệ giữa hai chỉ số, và mối quan hệ của chúng đối với người dân Việt.  

·        Đồng thời khẳng định giá trị và sự cần thiết của GNP đối với người dân Việt Nam và đất nước – sử dụng thao tác chứng minh, đối chiếu so sánh với các nước phát triển, những tính toán cẩn mật  , sự chính xác về GPD và GNP tại Việt Nam

·        Tác dụng của phương pháp thuyết minh :

-         Là yếu tố quan trọng, hỗ trợ làm nền tảng cho hệ thống lập luận dày dặn, thuyết phục hơn

-         Giúp người đọc hình dung cụ thể , rõ ràng  về những vấn đề được đề cập ( dù chưa có kiến thức ), và nhận diện được mức độ quan trọng của vấn đề

·        Chính vì vậy phương pháp thuyết minh vô cùng cần thiết , quan trọng trong một bài văn nghị luận , làm sáng tỏ hệ thống lập luận, hệ thống luận điểm, luận cứ. Có thể hiểu phương pháp thuyết minh bao gồm :trình bày ,  giới thiệu ,  giải thích nhằm làm rõ những đặc điểm cơ bản, cung cấp tri thức về các sự vật, hiện tượng tự nhiên và xã hội

 Câu 3 - trang 159 SGK Ngữ Văn 12 tập 1: Viết một bài văn nghị luận ngắn để phát biểu ý kiến trong buổi trao đổi về chủ đề : “ nhà văn mà tôi hâm mộ” do Câu lạc bộ Văn học của nhà trường tổ chức.

MB : - Cần làm rõ giới thiệu về tên tuổi, vị trí của nhà văn trong lòng độc giả.

 Nam Cao – cái tên quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả, là ngọn cờ giương cao trong trào lưu văn học hiện thực ( 1939-1945) với những truyện ngắn đặc sắc , giàu nghệ thuật trong kết cấu và ngôn từ. Nhiều truyện của ông mang tính cách tâm lý đến bây giờ vẫn còn là khuôn thước tốt cho người muốn bước vào lĩnh vực truyện ngắn. Với Nam Cao , ta có thể nói như với Edgar A. Poe- Truyện ngắn đã thành hình và có quy luật riêng của nó.

-Cần xác định rõ ràng chủ đề của bài phát biểu – về các khía cạnh được đề cập đến

-Ở đây hệ thống luận điểm xoay quanh : Những truyện ngắn hiện thực của Nam Cao trong giai đoạn ( 1939-1945)

-Đề tài trong truyện ngắn của ông không mới, xoay quanh hai đề tài chính : nông dân và người tiểu tư sản tri thức nghèo

-Đặc điểm của đề tài đó :

Những gia đình nông dân không mấy khi toàn vẹn  :cuộc sống đói nghèo và nạn cường hào đã bắt vợ chồng, mẹ con, anh em li tán.. Dưới mỗi mái nhà tranh, người nông dân của Nam Cao thường một mình lẻ bóng, tự mình nói chuyện với mình , độc thoại nội tâm triền miên, âm thầm, buồn tủi : Ông góa vợ nói chuyện với con côi (Một đám cưới) , Một ông già lẩm cẩm ngồi tâm sự với con chó vàng ( Lão Hạc), một đôi “tri kỉ” khốn khổ, bị cuộc đời hắt hủi và tâm tình bên nhau ở góc hè vắng ( Lang Rận), một xó vườn hoang ( Chí Phèo)...vv.v

( So sánh với những nhà văn cũng làm về đề tài này)

- Hệ thống nhân vật – thế giới nội tâm trong những câu truyện ngắn của Nam Cao

- Bút pháp hiện thực điển hình cùng giọng văn tuy lạnh lùng , sắc bén, nhưng trong cái dửng dưng đó lại là một trái tim nhân hậu, hết mực chua xót, đau thương trước những cảnh cơ nhỡ , lầm than của nhân dân.

- Tính triết luận trong nhiều tình tiết của những truyện ngắn Nam Cao.

KB : Khẳng định lại giá trị của những tác phẩm mà Nam Cao để lại – liên kết tính bài học cuộc sống thường ngày. 

II -  LUYỆN TẬP Ở NHÀ 

Câu 1 - trang 161 SGK Ngữ Văn 12 tập 1: Những nhận xét sau là đúng hay sai ? Vì sao ?

a)     Tác phẩm nghị luận có vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả, biểu cảm , thuyết minh nhất định phải hay hơn tác phẩm nghị luận không sử dụng các phương thức đó.

b)    Tác phẩm nghị luận chỉ vận dụng kết hợp một trong các phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh thì không hay bằng tác phẩm vận dụng đồng thời hai , ba hoặc cả bốn phương thức nói trên.

Hai nhận định trên chính xác nhưng cũng tùy trường hợp

·        Nếu những phương pháp biểu đạt đó không mang tính thuyết phục, không củng cố, bổ sung, làm rõ hệ thống luận cứ, và tập trung làm sáng tỏ luận điểm sẽ không  mang tính thuyết phục , và khiến bài nghị luận thêm dài dòng,tản mạn.

·        Tuy nhiên, nếu những phương thức biểu đạt được sử dụng phù hợp sẽ khiến bài nghị luận hay hơn, không khô khan, và mang tính thuyết phục hơn.

Câu 2 - trang 161 SGK Ngữ Văn 12 tập 1 : Viết một bài ( hoặc một đoạn) văn nghị luận có đề tài liên quan đến một vấn đề thời sự đang đặt ra một cách bức thiết trong đời sống

Nền tảng của mối quan hệ trong gia đình hiện đại chính là vật chất. Khi một trong hai người (thuộc vợ, chồng ) không thể làm chủ được tài chính hoặc mở rộng , duy trì tài chính trong gia đình, nâng cấp đời sống thì dễ dẫn đến những xung đột không đáng có. Khi xảy ra xung đột, thì tất yếu, những đứa con sẽ trở thành “nạn nhân” .

Một người đàn ông trưởng thành , có gia đình, nhưng lương trung bình hàng tháng mà anh ta kiếm được ở thành phố Hà Nội đắt đỏ này,chỉ có 5 triệu đồng, và anh ta còn phải lo hàng tá vấn đề ở nhà cho vợ, con : Từ tiền xăng xe đi lại, ăn uống, nước , điện, tiền học của con . Trong khi đó, vợ anh ta cũng không kiếm khá hơn là bao, và hai vợ chồng luôn trong tình trạng đầu tắt, mặt tối để lo lắng kiếm từng đồng, duy trì gia đình. Điều này dễ dẫn đến căng thẳng tột độ trong mỗi cá nhân, và sẽ là ngòi nổ cho xung đột gia đình , khi không còn thời gian để quan tâm, yêu thương , và dành cho nhau những điều tốt đẹp, đầy đủ.

Đối với mối quan hệ trong gia đình khuôn mẫu, kiểu xưa, thì vợ chồng :“một túp lều tranh, hai trái tim vàng” , còn đối với sự phát triển, tiến bộ của ngày nay , đòi hỏi sự nỗ lực để xây dựng tài chính vững chắc từ cả hai phía trong gia đình. Cũng đáng thương thay ! Chính sự thay đổi về quy luật và xu hướng cấu tạo nên thứ đời sống tinh thần, được gọi là “gia đình” đã khiến trẻ em trở thành “nạn nhân” của công nghệ thông tin , của đòn roi, của những trò quảng cáo nhăng cuội trên sóng ti vi. Thiết nghĩ, cần duy trì, hòa hợp nếp sống coi trọng tinh thần, phù hợp với mức sống đang có trong gia đình mỗi người, để duy trì hạnh phúc lâu bền, nuôi nấng và dạy bảo con cháu lớn khôn.