Soạn bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt Lưu Quang Vũ

1 - Tác giả :
- Lưu Quang Vũ (1948-1988) quê gốc ở Đà Nẵng,sinh ở Phú Thọ trong một gia đình trí thức
-Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ đa tài :làm thơ, vẽ tranh, viết truyện ,viết tiểu luận…
- Về thơ của Lưu Quang Vũ được bạn đọc yêu thích :Tiếng Việt, Bầy ong trong đêm sâu…
- Về kịch là lĩnh vực thành công nhất của ông. Ông là một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của văn học Việt Nam hiện đại.
-Năm 2000, Lưu Quang Vũ được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật
 

2 - Tác phẩm:
-Hồn Trương Ba ,da hàng thịt được Lưu Quang Vũ viết năm 1981 nhưng đến năm 1984 mới  công diễn và gây được ấn tượng mạnh đối với công chúng trong và ngoài nước. 
-Từ một cốt truyện dân gian ,Lưu Quang Vũ đã xây dựng thành một vở kịch nói hiện đại ,đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa  tư tưởng, triết lí và nhân văn sâu sắc.
-Vị trí đoạn trích:: Văn bản được trích từ cảnh XII và đoạn kết của vở kịch
+ Diễn tả sự đau khổ dằn vặt và quyết định cuối cùng vô cùng cao thượng của Trương Ba sau mấy tháng hồn  trú nhờ vào thể xác hàng thịt và gặp rất nhiều phiền toái …

3 - Đọc hiểu văn bản

Câu 1 trang 153 - SGK Ngữ văn 12 tập 2:  Qua đoạn đối thoại hồn Trương Ba và xác hàng thịt, tìm hàm ý mà tác giả muốn gửi gắm? 

Trả lời:
Qua đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và Xác hàng thịt hàm ý mà tác giả muốn gửi gắm là:
- Được sống làm người quí giá thật nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn với những giá trị mà mình vốn có càng quí giá hơn
-.Sự sống chỉ thật sự có ý nghĩa khi con người được sống theo lẽ tự nhiên, hài hoà giữa thể xác và tinh thần .
-  Con người phải biết luôn đấu tranh với nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quí.

Câu 2 trang 153 - SGK Ngữ văn 12 tập 2:  Qua lớp kịch hồn Trương Ba và gia đình (Vợ, cháu gái, con dâu), anh(chị) nhận thấy nguyên nhân nào đã khiến cho người thân của Trương Ba và cả chính Trương Ba rơi vào bất ổn và phải đau khổ? Trương Ba có thái độ như thế nào trước những rắc rối đó? 
 

Trả lời:
- Nguyên nhân khiến cho người thân của Trương Ba và chính ông rơi vào bất ổn là bởi Trương Ba bây giờ đã thay đổi khi phải sống trong cái xác của hàng thịt. Hình ảnh, thói quen thô lỗ … của anh hàng thịt không sai, không xấu nhưng nó chỉ thích hợp với bản thân một đồ tể thôi, còn với gia đình Trương Ba và cả chính bản thân Trương Ba thì không thể chấp nhận được vì nó quá xa lạ với họ.
- Nhân vật hồn Trương Ba bây giờ rơi vào cái thế bị mọi người xa lánh, sự tồn tại của ông vì thế mà trở nên vô nghĩa, thậm chí nặng nề, bức bối.

Câu 3 trang 154 - SGK Ngữ văn 12 tập 2:  Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa sự sống. Theo anh(chị), Trương Ba trách Đế Thích, người đem lại cho mình sự sống: "Ông chỉ biết nghĩ cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết!" có đúng không? Vì sao?  Màn đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích toát lên ý nghĩa gì? 
 

Trả lời:

-  Với Đế Thích:sống nghĩa là đơn giản đc sống, sống là sự kết hợp giữa linh hồn và thể xác, nghĩa là sống gán lắp và sống như vậy cũng là điều bình thường, chỉ cần được sống là tốt.
– Quan niệm sống của Trương Ba và Đế Thích rất khác nhau, Trương Ba thì cho rằng mượn thân xác của người khác để trú ngụ là một điều không nên, sống trong người khác làm cho bản tính của ta sẽ bị mờ nhạt đi
Với Trương Ba:“

- Sống nhờ vào đồ đạc của cải của người khác đã là chuyện không nên, đừng này đên cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt. Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống chứ.     sống như thế nào thì ông cũng chẳng cần biết !”
=>Khi sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá ,khi không được là mình thì cuộc sống ấy thật vô nghĩa. Đế Thích có cái nhìn khá hời hợt về cuộc sống của con người nói chung và của Trương Ba nói riêng. Nhân vật Hồn Trương Ba đã ý thức sâu sắc về tình cảnh bi hài của mình và quyết tâm giải thoát.
– Ý nghĩa:
    Bản Chất con người bao gồm Hồn và xác và chúng phải hài hoà, không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác  phàm phu. Khi con người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng thì không nên chỉ đổ tội cho xác và không thể an ủi, vỗ về bằng vẻ đẹp của tâm hồn, sống lâu trong cái xấu cái ác của thể xác thì tâm hồn sớm muộn gì cũng bị tha hóa. Sống không được là mình thì cuộc sống ấy thật là vô nghĩa.

Câu 4 trang 154 - SGK Ngữ văn 12 tập 2:  Khi Trương Ba kiên quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào Cu Tị, Trương Ba đã từ chối. Vì sao? 
 

Trả lời:

Khi Trương Ba cương quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị, Trương Ba đã từ chối 
- Đây là kết quả của một quá trình diễn biến hợp lí. Hồn Trương Ba thử hình dung mình lại nhập vào xác cu Tị và thấy rõ bao nhiêu sự rắc rối vô lí lại tiếp tục xảy ra. Vì một linh hồn ông già  không phù hợp với thân xác một đứa trẻ. Tình thương mẹ con Cu Tị cũng là một nguyên nhân khiến ông nhanh chóng quyết định dứt khoát xin Đế Thích gọi hồn cu Tị trở về. Hành động bẻ bó nhang của ông cho thấy ông là con người nhân hậu, có quyết định dứt khoát và tự trọng ,hiểu ý nghĩa của cuộc sống.
-Cái chết của cu Tị có ý nghĩa đẩy nhanh diễn biến kịch đi đến chỗ mở nút một cách hợp lí bởi nếu chậm thì việc cứu cu Tị sẽ không còn kịp nữa.

Câu 5 trang 154 - SGK Ngữ văn 12 tập 2:  Cảm nghĩ của anh (chị) sau khi đoạn kết. 
 

Trả lời :
Trương Ba đã trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được trong sạch và hoá thân vào những sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình. 
- Cuộc sống lại trở về với qui luật vốn có của nó. 
- Để được sống  thì rất đáng quý, sống là chính mình thì còn đáng quý hơn.
- Cuộc sống phải có sự hài hòa giữa linh hồn và thể xác, 
Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan và  truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của sự sống đích thực của chân, thiện, mỹ.

Luyện tập

Giả định Đế thích cho Trương Ba được quyền sống (không phải mượn) trong xác hàng thịt hoặc hồn Trương Ba nhập vào Cu Tị và Trương Ba đồng ý. Theo anh chị cuộc sống của Trương Ba sau đó sẽ như thế nào? Trình bày ý tưởng về những rắc rối sẽ xảy ra và viết một lớp kịch ngắn về điều đó

Trả lời:
      Giả định Đế thích cho Trương Ba được quyền sống(không phải mượn)  trong xác hàng thịt hoặc hồn Trương Ba nhập vào Cu tị và Trương Ba đồng ý. Theo em  cuộc sống của Trương Ba sau đó sẽ rơi vào bế tắc, bị tha hóa bởi lối sống thực dụng, thèm rượu thịt, và gia trưởng, luôn tự cho mình là nhất. Mọi người thân xa lánh, gia đình ông sẽ tan vỡ...... 
Ý tưởng: Trương ba sống trong Xác Hàng thịt, bê tha rượu thịt, và tới ở cùng cô hàng thịt nhưng vẫn luôn cho mình là thanh cao. Sau đó ông bị mọi người ghét bỏ,  dẫn tới kết cục thảm hại.