Soạn bài Ôn tập văn miêu tả

1. Đây là một đoạn văn miêu tả cảnh mặt trời lên trên biển rất hay và độc đáo. Theo em, điều gì đã tạo nên cái hay và độc đáo cho đoạn văn ?

Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi. Mặt trời nhú lên dần dần, rồi lên cho kì hết. Tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ đặt lên một mâm bạc đường kính mâm rộng bằng cả một cái chân trời màu ngọc trai nước biển ửng hồng. Y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bình minh để mừng cho sự trường thọ của tất cả những người chài lưới trên muôn thuở biển Đông.

(Nguyễn Tuân)

2. Nếu tả quang cảnh một đầm sen đang mùa hoa nở, em sẽ lập dàn ý cho bài văn ấy như thế nào ?

Gợi ý :

Mở bài : Nêu như thế nào ? Thân bài : Tả cụ thể những hình ảnh và chi tiết tiêu biểu, nổi bật gì ? Em định tả theo thứ tự như thế nào ? Kết bài : Đầm sen gợi cho em những suy nghĩ và cảm xúc gì ?

3. Nếu miêu tả một em bé ngây thơ, bụ bẫm đang tập đi, tập nói thì em sẽ lựa chọn những hình ảnh và chi tiết tiêu biểu, đặc sắc nào ? Em sẽ miêu tả theo thứ tự nào ?

4. Đọc lại Bài học đường đời đầu tiên của Tô Hoài và Buổi học cuối cùng của A.Đô-đê, sau đó hãy tìm ở mỗi bài một đoạn văn miêu tả và một đoạn văn tự sự. Căn cứ vào đâu mà em nhận ra điều đó ? Chỉ ra một vài liên tưởng, ví von, so sánh mà em cho là độc đáo và thú vị của hai tác giả trong hai bài văn trên.

Lời giải:

Câu 1 : Đây là một đoạn văn miêu tả cảnh mặt trời lên trên biển rất hay và độc đáo. Theo em, điều gì đã tạo nên cái hay và độc đáo cho đoạn văn?

Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi. Mặt trời nhú lên dần dần, rồi lên cho kì hết. Tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ đặt lên một mâm bạc đường kính mâm rộng bằng cả một cái chân trời màu ngọc trai nước biển ửng hồng. Y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bình minh để mừng cho sự trường thọ của tất cả những người chài lưới trên muôn thuở biển Đông.

(Nguyễn Tuân)

Cái hay và độc đáo trong đoạn văn này là :

- Tác giả đã lựa chọn những chi tiết, hình ảnh đặc sắc, thể hiện được linh hồn của tạo vật.

- Có những so sánh, liên tưởng thú vị.

- Vốn ngôn từ phong phú, sắc sảo.

- Tình cảm, thái độ rõ ràng đối với cảnh vật.

 

Câu 2 :  Nếu tả quang cảnh một đầm sen đang mùa hoa nở, em sẽ lập dàn ý cho bài văn ấy như thế nào ?

Gợi ý :

Mở bài : Nêu như thế nào ? Thân bài : Tả cụ thể những hình ảnh và chi tiết tiêu biểu, nổi bật gì ? Em định tả theo thứ tự như thế nào ? Kết bài : Đầm sen gợi cho em những suy nghĩ và cảm xúc gì ?

Dàn bài tham khảo

Mở bài : Giới thiệu về địa điểm ngắm hồ sen, thời gian sen nở (từ tháng 5- 6).

Thân bài :

- Tả bao quát hình ảnh đầm sen : Quang cảnh xung quanh đầm sen, không khí của đầm sen.

- Tả chi tiết :

+ Hình dáng của lá sen: bản rộng, tròn, che kín mặt nước, giống những chiếc áo phao để nâng đỡ hoa.

+ Hoa: cánh màu hồng nhạt/ trắng muốt, cánh hoa xòe rộng xếp đều quanh đài hoa, mỗi cánh hoa như chiếc thuyền nan thu nhỏ.

+ Đài hoa: như chiếc nón rộng lòng, xanh ngắt, trên đài hoa lấm tấm hạt ngọc vàng.

+ Cuống hoa dài, mọc thẳng, xung quanh được bao bởi gai nhỏ, sần sùi.

+ Búp hoa ( hoa khi chưa nở): giống như hai bàn tai khum khum úp lại với nhau, màu xanh thẫm/xanh nhạt.

- Tả hồ sen ở nhiều thời điểm khác nhau: lúc sáng sớm, giữa trưa nắng, lúc hoàng hôn buông xuống.

- Có thể tả hoạt động của con người trên hồ sen: hái hoa, ướp trà, chụp ảnh cùng với hoa.

Kết bài : Cảm nhận về vẻ đẹp của đầm sen lúc đang nở rộ.

 

Câu 3 : Nếu miêu tả một em bé ngây thơ, bụ bẫm đang tập đi, tập nói thì em sẽ lựa chọn những hình ảnh và chi tiết tiêu biểu, đặc sắc nào ? Em sẽ miêu tả theo thứ tự nào ?

Miêu tả một em bé ngây thơ, bụ bẫm đang tập đi, tập nói, có thể lựa chọn những chi tiết tiêu biểu (thứ tự từ hình dáng đến hành động, tính cách):

- Hình dáng : độ tuổi, dáng vẻ (bụ bẫm, mập mạp), làn da (trắng mịn, hồng hào), mái tóc (xoăn, mỏng tơ), ...

- Tính nết, hành động : hiếu động, ngoan ngoãn, cách tập đi, tập nói...

 

Câu 4 : Đọc lại Bài học đường đời đầu tiên của Tô Hoài và Buổi học cuối cùng của A.Đô-đê, sau đó hãy tìm ở mỗi bài một đoạn văn miêu tả và một đoạn văn tự sự. Căn cứ vào đâu mà em nhận ra điều đó ? Chỉ ra một vài liên tưởng, ví von, so sánh mà em cho là độc đáo và thú vị của hai tác giả trong hai bài văn trên.

 Bài học đường đời đầu tiênBuổi học cuối cùng
Đoạn văn miêu tảCái chàng Dế Choắt ... nhiều nghách như hang tôi.Tôi bước qua ghế dài ... phát phần thưởng.
Đoạn văn tự sựTôi chui tọt vào hang ... không chui nổi vào tổ tao đâu !Khi qua trước trụ sở xã ... chuyện gì nữa đây ?
Liên tưởng, ví von, so sánh độc đáo
- Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. 
- Hai cái răng đen nhánh
Những tờ mẫu ... như những lá cờ nhỏ..
 
Dấu hiệu nhận ra đoạn văn miêu tả và tự sự :
- Đoạn văn miêu tả : tạo ra sự hình dung thường là về ngoại hình, có sử dụng sự quan sát, tưởng tượng, ví von.
- Đoạn văn tự sự : sự kể lại, tái hiện câu chuyện qua lời kể tác giả hoặc nhân vật.
Ghi nhớ :  
Dù tả cảnh hay tả người thì cũng phải lựa chọn được các chi tiết và hình ảnh đặc sắc, tiêu biểu, sau đó trình bày theo một thứ tự nhất định. Muốn tả sinh động cần phải biết liên tưởng, tưởng tượng và ví von, so sánh.